- پی ڈی اِیف آنلاین ڈاونلوڈ
- بلوچ گال تَھرانی چارٹ ناٹپاسی آنلاین ڈاونلوڈ
- سرجمیں پایل ۔ ان پیج ۔ ایم ایس ورڈ ۔ پی ڈی ایف
دلگوش
اے نوشتانک رَجانک نہ اِنت بلکیں بلوچی زبان ءِ بنرھبند ءِ سرپد بیگ ءِ جھدے چَہ چاپ ءَ پیش ناسرجمیں رنگے ءَ چارگ بہ بیت ۔ جست اَنت کہ آیانی پسو من وتی رنگ ءَ دیمءَ ایر کُرتگ اَنت ۔ گالار کہ من پہ وتی آسانی ءَ کارمرد کرتگ اَنت ، ایشانی تْرام ءُ نچین مَٹ بیت کنت۔ من ایشی ءَ پمیشکا بَھر بَھرءَ وتی بلاگ ءُ فیس بک تاک ءَ شنگ کنگ ءَ آں داں اے درگت ءَ گپ بہ بیت ، زانوک ءُ وانوک ھم اِیشی ءِ گالار ءُ اِے نچین ءِ سر ءَ منی راھشونی بہ کن اَنت ۔
کازی ریھان ۔
کازی ریھان ۔
بندات
گالانی سر ءُ رند کنگ ءَ گالرد جوڑ بنت ءُ ما گالردانی کمک ءَ گپ جَن اِیں ۔ اَبید چَہ گالاں گالرد جوڑ نہ بیت ءُ اَبید چَہ گالرداں گپ ۔ مئے سرجمیں دْرشان گالانی گچینی رد ءُ بندے ءِ تہ ءَ اَنت ۔ پہ گْوشتاری زبانے ءَ المی نہ اِنت کہ ما گالانی رِد ءُ بند ءَ ھیرتی ءَ سرپد بِہ بَہ اِیں ۔ ھچ زبان ءَ گپ جنوکیں مردم وت ما وتی گپ ءُ تران ءَ بنرھبند ءِ پابندی نہ کَن اَنت بلے نوشتاری زبان ءَ بنرھبند ءِ پابندی المی اِنت داں جتائیں گالواراں گپ جنوک یکسانیں رَنگے ءَ نوشتگیں نکاناں سرپدبہ بنت ۔بنرھبند ءِ سیادی گوں گپ جنگ ءَ نہ اِنت بلکیں نویسگ ءَ اِنتءُ نویسگ ءِ تہ ءَ المی اِنت کہ ما گالاں پجا بہ یار اِیں ءُ ھما پیم رِد ءُ بند دات بہ کن اِیں ۔ گالردے ءِ تہ ءَ ھواریں جتائیں گال کہ گپے سرجم کن اَنت ، گالردی بَھر یا " بَھرینک " اَنت ۔ باز ءَ پہ ایشی ءَ "گپانی بَھر" ھم کارمرد کرتگ ما " بَھرینک " ءِ گال ءَ پہ" گپانی بَھر " ءِ گالاری بزانت ءَ بہ زان اِیں ۔ھرچ زبانے ءَ اے بَھر دگہ دگر اَنت بلے بُنکی چیز یک اَنت ۔
پہ وانوکاں ایشی ءِ گْوستانکی پُژدر ءُ آدگہ زباناں کہ ما وان اِیں ءُ سرپد بَہ اِیں آیانی تہ ءَ ایشانی گْونڈیں پجارے کمک بوت کنت بلے پہ بلوچی ءِ بنداتی نودربراں المی اِنت کہ آ بلوچی زبان ءِ جند ءِ بھرینکانی سر ءَ دلگوش بہ دئے اَنت ۔ پہ کسترینانی دربرجاھی نَسکاں اے رَنگیں درور نودربرانی مانگیشنگ ءِ سبب بوت کن اَنت ۔
زانشانی پدانکبندی یا آیانی گیشوار ھندوستان ءِ سرزمینءَ ' سنسکرت ' زبان ءِ تہ ءَ بیتگ ،اِے ھما کوھن تریں دْرچ اِنت کہ دنیگت برجاہ اِنت ۔ آیاں پہ ویدانی سرپد بیگ ءَ لھتے بنیادی کار کرتگ ۔
وید ھندوستان ءِ گیدی ندانک اَنت ھم ءُ ھندوانی کوھنیں ءُ بُنکی "دھرم گرنتھ " اَنت ھم ، گرنتھ نَسک ءَ گْوش اَنت ۔ ھندوستانی رَبیدگ ءَ ' سناتن ' دھرم ءِ راست ءُ چَہ درساں کْوھنتریں نَسک اَنت کہ جھان ءِ کوھنیں نَسک منگ بنت کہ آیانی ' منتر ' دنیگت کارمرد بنت ۔
ویدءِ گال چَہ سنسکرت زبان ءِ ' ودات ' ءَ جوڑ بیتگ، بزانت ' زانشت ءِ گرنتھ ' ی ا ' زانشت ءِ نَسک ' ۔چَہ ھمے گال ءَ جوڑ بیتگیں' ویدِت ' بزاں زانتکار ءُ ودیا بزاں زانشت، ءِ بزانتءَ کارمرد بیگ ءَ اَنت ۔
ویدانی چار بھر اَنت ۔
1۔ رگ وید : چَہ درساں کْوھنتریں وید ۔ ایشی ءِ تہ ءَ دہ ھزار منتر اَنت ۔ دیوتایانی بود ، آیانی کرد ءُ کار ءُ رُژنائی ءِ بنگپاں۔
2۔ ساموید : پہ پوجا ءَ زیمری وَزبت ،ھپت ھزار ءُ پنچ سد ءُ نود ءُ یک منتر ۔
3۔ یجروید : ایشیءِ تہ ءَ سئے ھزار ھپت سد ءُ پنجاہ منتر اَنت ۔
4۔ اتھروید : مذھب ، جاندُراھی ءِ بنگپاں ھپت ھزار دوسد ءُ شست منتر ۔
اے چاریں ویدانی زانتکار ' چترویدی ' گْوشگ بنت ۔
اے ویدانی شر شر ءَ سرپد بیگ ءَ ’ وید اَنگا ‘ جوڑ کنگ بیتگ ۔ اَنگ ، بالاد ءِ بھر ءَ گْوش اَنت، شش وید اَنگ اَنت کہ اَنیگیں گالار ءِ تہ ءَ ما اِیشاں' سبجیکٹ 'گْوشت کن اِیں ۔
1۔ شیکْشا : توارینکی ازم۔
2۔کَلپے : دود ءُ ربیدگ ءِ دارگ ءُ برجاھی ۔
3۔ویاکرَنَے : بنرھبند ۔
4۔نی رُکتے : گال گْرینک زانتی یا گال اَنجاری بزاں زانگ کہ گالانی بُن چی اَنت ، کجام گال کجام زمانگ ءَ کجام بزانت ءَ کارمرد بیتگ ، کدی ءُ چُوں وتی بزانت ئِے مَٹ کرتگ ۔
5۔چْھَنْدَس : لچہ ءِ سنگ، زِراب ءُ پیشردانی اِزم
6۔جوتیشے :سال ءُ دَرانی زانگ ،استال زانتی
اِیشانی تہ ءَ سئے زانشت ءِ سیادی تچک ءَ گوں زبانزانتیءَ اِنت شیکشا، ویاکرنےءُ نی رُکتے ۔
چْھَنْدَس : ویدانی پاد ، کلپے: دست ، جوتیش :چم ،نی رُکتے :گوش ءُ ویاکرنے بزاں بنرھبند: مُکھ ، دیم گْوشگ بیتگ ۔
چَہ ھیسا بیتن ءَ پنچ سدیا شش سد سال پیش ، سنسکرت ءِ بنرھبند زانت ' یاسکا ' ءَ گالانی تھر گیشینتگ ءُ جتائیں لڑانی تہ ءَ بھر کرتگ اَنت ۔ اِے کار گالرد یا گپ ءِ بھرانی بنداتی گیشینگ اَت کہ " اَنگریزی ءَ پارٹس آف اسپیچ"گوشگ بنت ۔
یاسکا ءَ ' نی رُکتے' نامیں نَسکےءِ تہ ءَ گپ ءِ چار بھر گیشینتگ ۔
1۔ نام: نامگال گوں رَنگالاں
2۔ آکھیاتے: کارگال
3۔اُپَسَرگے: پیشوند
4۔نی پاتے: آبینک (پری پوزیشن /حرف اِضافہ)
رند ءَ ایشانی سرءَ گیشتر کار کنگ ءُ اِے جوانتریں وَڑے ءَ گیشینگ بیتگ اَنت ۔
دگہ زباناں نام :
فارسی (اقسام کلمہ /نوع کلمہ)
اسم ، ضمیر ، صفت ،فعل ، قید ، حرف اضافہ ،حرف ربط و صوت یا ندا ۔
فارسی ءِ بنرھبندی نَسکانی تہ ءَ ایشانی نامانی تہ ءَ دگری ھم بوت کنت ۔
پہ ایرانی وانگجاھانی نودربراں جوڑ بیتگیں نَسک’ دستور زبان فارسی ، نچین : "ڈاکٹر حسن احمدی گیوی ءُ ڈاکٹرحسن انوری " ءِ تہ ءَ گْوشگ بیتگ : پارسی زبان ءِ تہ ءَ گالانی ھپت تَھر اَنت ۔
فعل ، اسم، ضمیر ، صفت ، قید ، حرف ، شبہ جملہ (صوت)
عربی (اقسام الکلام) عربی ءِ تہ ءَ گال تھر تیوک ءَ سئے اَنت :
اسم ، فعل ،حرف
انگریزی (Part of speech) ،ھشت اَنت :
Noun,Prenoun, Adjective,Verb, Adverb,Prepostion, Conjunction, Interjection,
لھتیاں انگریزی پارٹ آف اسپیچ ، نو ھم گْوشتگ اَنت ۔
1۔ نامگال
2۔ پنامگال
3۔کارکُن شُناس
4۔ کارگال
5۔رنگال
6۔آبینک
7۔ مارشتی /مارشتگال
اے ’ھَپتیں گال ‘گالانی ھما تھر اَنت کہ بلوچی گپ ءُ گالردانی تہ ءَ کارمرد بنت ۔ھرچ گالے کہ ما ں بلوچی زبان ءَ کارمرد بیت آ ھمے"ھپتیں تھرانی" تہ ءَ ھوار کنگ بیتگ ۔
دلگوش :اِیشانی ناماں یا پجار ءَ گوں برز ءَ داتگیں دگہ زبانانی گال تھرانی نام ءُ پجاراں ھمدپ مہ کَن اِت پرچا کہ من بلوچی زبان ءِ گال تَھرانی گیشینگ ءَ ایوک ءَ ' بلوچی گپ' دیم ءَ کرتگ ءُ اے گیشوار کرتگ ۔
1۔ نامگال
لَسنام ۔گچین نام۔گُلنام۔مَنگہ نام ۔ کسان نام ۔ بازنام ۔ مُچنام ۔شُمارنام ۔جنس نام ۔ گالبند
مَردم ،ساھدار ، چیزیا جاھانی نام ۔ ھمل ،بالاچ،شئے شولان ،ملا پازُل ، ملاکاسم ، ملااِزت ، جام دُرک ، مَست توکلی ،جوانسال، رھمَلی ،سیدھاشمی ، براھندگ ، تلانگ ،، نَد ، نَسک، ڈگار ، آزمان ، زمین ،تْرمپ ،نازینک ،گوادر ، جیمڑی ، کیچ ، مکوران ، کوھلو ، کاھان ، شال ، ڈیرہ گازی کان، سندھ ، ھندوستان ، نیمروز ءُ دِگہ۔
نامگالانی دہ تَھر اَنت :
1.1۔ لَسنام:ھما نام کہ پہ دُرسیں' یک گونگیں چیز ،جاہ ءُ جراتاں' کارمرد بنت بلے پہ گچینی چیز ، جاہ ءُساھدارے ءَ کارمردنہ بنت۔
درور : چُک ۔شھر ۔ نَسک ۔ گوازی ۔ زھم ءُ دگہ ۔
1.2۔ گچین نام: ھما نام کہ پہ گچینی چیز ، جاہ ءُ ساھدارے ءَ کارمرد بنت ۔
درور : بھاران ۔ شال۔ سیدگَنج ۔ پَھلوانی ۔ سَگارءُ دگہ۔
1.3۔ گُلنام: ھما نام کہ کسے وتی نام ءِ پُشت ءَ وت ئِے گیش کنت یا دگرے آئی ءَ ھما نام ءَ توار پِر جنت ۔ لچھکار ، نوشتہ کار ءُ ازمکارانی ھما نام کہ آ وَت وت ءَ پِر اِش کن اَنت ءُ اے رَنگیں نام گیشتر آیانی جند ءِ نام ءَ پد گون بنت ۔ چوش کہ : شات ۔ ساھِرؔ ۔ زھیرؔ ۔گُلؔ ۔ دا دؔ ۔مومنؔ ۔ بسملؔ ۔
اَتاشاتؔ ، مراد ساھرؔ ،اھمدزھیرؔ ،گلام مھمد گُلؔ ،اے آر دادؔ ،منیر مومنؔ ءُ منظور بسملؔ ءِ گُلنام اَنت ۔گُلنامانی سر ءَ ’ ؔ ‘ءِ نشان ءَ ھم جَن اَنت ۔ اے نشان لچھانی تہ ءَ پہ مردمی نامانی پجارگ ءَ ھم جنگ بیت ۔
1.4۔ مَنگہ نام : ھما نام کہ کس، ساھدار ،جاہ یا چیزانی نام ءَ پیش پہ مَنگھی گیش کنگ بنت
درور : واجہ ۔ بانک ۔بھادر ۔مَل ۔ مترس ۔ وشتوار ۔توتی الھان ۔زانتکار ءُ دگہ ۔
1.5۔ کسان نام : ھما نام کہ کس ، ساھدار ، جاہ یا چیزانی کسانی ءَ پدر کن اَنت ۔
درور : گْوسک ۔ ننک ۔ شنِک ۔ھِرّ۔ گُلُّڑ ۔دارُک ءُ دگہ ۔
1.6۔ باز نام : ھما نام کہ پہ یک گْونگیں بازیں چیزاں کارمرد بنت ۔
درور : شَھراں ۔ پَساں ۔مردماں ۔ڈگاراں ۔ڈیھاں ۔ کِشاراں ءُ دگہ ۔
1.7۔ مُچنام : ھما نام کہ گچین پہ دلوتانی مُچی ءَ کارمرد بنت۔
درور : بگ ۔ رَمگ ۔ رَم ۔ باھَر ءُ دگہ ۔
1.8۔ شمار نام : ھما نام کہ پہ کَس ، ساھدار ،پاس ،چیز ءُ جاھانی شُمارگ ءُ کَچءَ کارمردبنت
درور : یک ۔ دو ۔ سئے ۔ دویک ۔ سئے یک ۔ چارِ ک ۔دَھِی ۔ سَدی ۔ ھزاری ۔میٹر ۔ کلومیٹر ۔ گواز ۔بچل ۔بِٹک ءُ دگہ ۔
1.9۔ جنس نام: ھما نام کہ دلوت ءُ ساھدارانی جنس ءَ نشان دئے اَنت ۔
درور : پاچن ۔ ڈاچی ۔ مردین ۔نراز ۔نریان ۔کروس ۔ کائیگر ۔ مِیش ءُ دگہ ۔
1.10۔ گالبند: ھما نام کہ دو نامانی ھوار کنگ ءَ یک بزانتے درا کن اَنت یا یک نامے جوڑ بنت ،گالبند گْوشگ بنت ۔
درور : سردار ۔ زمیندار ۔ راج دْرو ۔پھزدار ۔ پسکُش ءُ دگہ ۔
2 ۔ پنامگال
سادگ ۔ واھندی ۔ گچینی ۔ ڈسگال
نامگالانی جاہ ءَ آیانی جھگیری ءَ کارمرد بیوکیں دگہ گال' پنامگال' گْوشگ بنت ۔ اے ھما وھد ءَ کارمرد بنت کہ گالردے ءِ تہ ءَ کسے نام کارمرد کنگ مہ لوٹ اِیت ، نامے مہ زانت یا پہ زانت نام ءَ مہ گیپت ۔دراجیں گپانی تہ ءَ یکوی نام ءِ گرگ ءِ جاہ ءَ پنامگالانی کارمرد کنگ ءَ گپ بْراھدار تِربنت ۔
درور: آ نویسگ ءَ اِنت ۔
اِ د ءَ ’ آ ‘ نامگال ءِ جھگیر ی کنگ ءَ اِنت ءُ پنامگال گْوشگ بیت ۔
’ من ، ما، تو ، شما ،آ ، اِے ءُ اِیش ‘پنامگال اَنت
پنامگالانی چار تھر اَنت ۔
2.1۔ سَادگ: مَن ۔ ما ۔ تو ۔ شما ۔ آ ۔ اِے ۔ اِیش ۔
2.2۔ واھُندی: منی ۔ مئے ۔ تئی ۔ شمئے۔ آیانی ۔ اِیشی ءِ ۔ ایشانی۔
2.3۔ گچینی: من ءَ ۔وت ءَ ۔ ترا ۔ مارا ۔ شمارا ۔ آیاں ۔ اِیشی ءَ ۔ اِیشاں ۔
2.4۔ ڈسگال: آن ۔ اِن ۔ ۔ ئِے ۔ئے ۔ اِت ۔اِش ۔اِیت ۔اَنت ۔
3۔ کارکن شناس
ھما گال کہ کارکُن بزاں کارءِ کنوکانی یا گپ ءِ تہ ءَ نامگالانی شُناس ءُ پجار ءَ کن اَنت ۔ چَہ اِیشاں زانگ بیت کہ کارکنوک یا گپ ءِ تہ ءَ نام گیپت کئے اِنت ، یک مردمے یا باز اَنت ۔
کارکن شناس ھشت اَنت :آں ۔ئے ۔ اِیں ۔اِت ۔اِیت ۔اَت ۔اِنت ۔ اَنت ۔
آں گوں من ۔
ئے گوں تو ۔
اِیں گوں ما۔
اِت گوں شما ۔
اِیت گوں آ۔یکی نامگال ۔( باندات ءِ زمانگ )۔
اَت گوں آ۔(گْوست ءِ زمانگ ) ۔
اِنت گوں آ ۔یکی نامگال۔
اَنت گوں آ۔ باز ءُ باز نامگال۔
درور :من روگ ءَ آں ۔ تو روگ ءَ ئے ۔ ما روگ ءَ اِیں ۔ شما روگ ءَ اِت ۔ آ تَچ اِیت ۔ آروگ ءَ اِنت ۔ آروگ ءَ اَنت ۔
4۔ کارگال
بنکارگال: وکار گال ۔ زوکارگال ۔ گُشکارگال ۔پاسگال : روان ۔سرجم ۔ گْوستاری ۔دْریگتی ۔ بانداتی ۔ پَدی کارگال
ھما گال کہ کارانی دْرانگازی کن اَنت ۔
کارگالانی چار تَھر اَنت ۔
3.1۔ بنکارگال: کارگال کہ آیانی گُڈی ءَ ' گ ' گون اِنت بنکار گال گْوشگ بنت ۔
بنکارگال ءِ سئے تھر اَنت ۔
3.1.1۔بنکارگا ل / وکارگال : ھما کارگال کہ پہ کسے ءِ وتی کرتگیں کاراں کارمرد بنت ۔
درور : تچگ ۔ نندگ ۔ جَنگ ءُ دگہ ۔
3.1.2۔ زوکارگال:ھما کارگال کہ کسے ءِ واھگ یا زور ءِ سر ءَ چَہ دگرے ءَ گرگ بیتگیں کارانی دْرانگازی کن اَنت ۔
درور :تاچینگ ۔ نندارینگ ۔جَنائینگ ءُ دگہ ۔
3.1.3۔ گُشگار گال: ھماکار گال کہ کسے ءِ گُشگ ءِ پد ءَ بیتگیں کاراں سَھرا کن اَنت ۔
درور :تاچائینگ ۔ نندائینگ ۔ جنائینگ ءُ دگہ ۔
لھتے کارگالانی زوکارگالی ءُ گُشکارگالی دْروشم یک اَنت ۔
3.2۔ پاسگال : ھما کارگال کہ جتائیں پاس ءُ زمانگ ءِ دْرانگازی کن اَنت ۔
پاسگالانی پنچ تَھر اَنت ۔
3.2.1۔ روان: کارگال کہ پہ برجاہ ءُ روانیں زمانگ ءَ کارمرد بنت ۔کارے کہ نہ کُٹ اِتگ ءُ زمانگے ءَ بیگ ءَ اِنت ۔
درور : تچان ۔نندان ۔ جنان ءُ دگہ ۔
3.2.2۔ سرجم : کارگال کہ پہ سرجمیں زمانگے ءَ کارمرد بنت ۔
درور :تتک ۔نشت ۔ جَت ءُ دگہ ۔
3.3.3۔ گْوستاری: کارگال کہ پہ گْوستگیں زمانگ ءَ کارمردبنت ۔ایشانی گُڈی ءَ گیشتر'تگ' کارمرد بیت ۔
درور:تتکگ ۔ نشتگ ۔ جَتگ ءُ دگہ ۔
3.3.4۔ دْریگتی: ھما کارگال کہ پہ دْریگتیں زمانگ ءَ کارمَرد بنت ۔
درور: تتکین ۔ نشتین ۔ جتین ءُ دگہ ۔
3.3.5۔ بانداتی: ھما کارگال کہ پہ بانداتی زمانگ ءِ گپاں کارمرد بنت ۔
درور: تَچ ۔ نند ۔ جنت ءُ دگہ ۔
3.1۔ پدی کار گال :
ھما کارگال کہ گستائی ءَ آیانی بزانت ناسرجم اَنت یا دگر اَنت ءُ نامگال ءَ گوں ھمگرنچ بیگ ءَ جتائیں بزانت دئے اَنت ۔
درور:شوانگ داراں تَل کنگ ءَ اِنت یا شوانگ دار اں تَل دیگ ءَ اِنت ۔
اے گالرد ءَ ' تل ' ءَ پد ' کنگ' یا 'دیگ' ءِ کارگال کارمرد بیتگ اَنت ۔ چوناھیا 'کنگ ' ءَ گستائی ءَ برجمیں بزانت نیست ءُ ’ دیگ ‘ تل ءَ گوں ھمگرنچ بیگ ءَ پد وتی بزانت ءَ مَٹ کنگ ءَ اِنت ۔
5۔ رنگال
کردی ۔ جاوری۔ شماری ۔ سیادی ۔ یکائی ۔کساسی
گال کہ چَہ آیاں نامگال ، پنامگال ءُ کارگالانی شری ھرابی ، رَنگ ، کَچ ،کساس ، جاور ، بودشت ءُ تَوان پَدر بہ بنت ۔
رنگالانی شش تَھر اَنت ۔
3.1۔ کِردی: سیاھیں ،اسپیتیں ۔سُھریں۔ ٹوھیں ۔بَزیں ۔تنکیں ۔ شیشاریں ۔رنگی ئیں ءُ دگہ ۔
3.2۔ جاورگال: اشتاپ ۔ سست ۔ایمن ۔تمرد ۔ نزور ءُ دگہ ۔
3.3۔ سیادی گال: گوادری ۔ بلوچی ۔مردمی ۔ شَری ۔ ھرابی ءُ دگہ ۔
3.4۔ شُماری: یکمی ۔دومی ۔ سیمی ۔ چارمی ۔ پنچمی ۔ ششمی ۔ ھپتمی ۔ ھشتمی ۔ نوھمی ۔ دھمی ءُ دگہ ۔
3.5۔ یکائی: مردمے ۔ نَسکے ۔ سِنگے ۔ ڈیھے ۔ ڈگارے ۔ راجے ۔ زبانے ۔ نَدے ۔ کرپاسَکے ۔ زِرے ۔ زمینے ءُ دگہ ۔
3.6۔ کِساسی: باز ۔ کمو ۔تلگ ۔ سرریچ ۔ پُر ۔ ھالیک ۔ سَنگر ۔تْرپش ۔ سُھر ۔ وادُوک ءُ دگہ
6۔ آبینک
گالردانی تہ ءَ ھواریں ھماگال کہ نامگال ءُ کارگالاں گوں یک دومی ءَ ھمگرنچ کن اَنت یا گپے ءَ گوں دومی گپ ءَ ۔یا کارگالاں پِرانکی ءُ کَشانکی جوڑ کنگ ءَ کمک بنت یا جستگال اَنت ۔
چوش کہ : ءَ ۔ ءِ ۔ ءُ ۔ دگہ ۔ گوں ۔ داں ۔ کہ ۔ بزاں ۔پمیشکا۔ بلے ۔چَہ ۔ پہ ۔ نہ ۔ مَہ ۔ بَہ ۔پرچا۔ اِت ۔راءُ دگہ ۔
4.1۔ھمزائی: ءَ ۔ ءِ ۔
4.2۔ ھمراھی : پہ ۔ چَہ ۔ گوں ۔
4.3۔ ھوارگال: ءُ ۔ دگہ ۔ داں ۔ کہ ۔ پمیشکا۔ بلے ءُ دگہ ۔
4.4۔ پرمانگال: نہ ۔ مَہ ۔ بِہ
4.5۔ پرانکی ءُ کَشانکی: بَہ ۔ مَہ
4.6۔ جستگال: چُوں ۔ پرچا ۔ چتور۔ کئے ۔ کج ءَ ۔چی ءَ ۔ چِہ پیم ۔چُنت ۔چینکس ۔ بزا ں( گچینگال)
4.7۔ پاسبند: ' اِت ' گچین آبینکے کہ پہ گْوست ءِ روانیں زمانگ ءَ کارمَر د بیت۔اِے گْوست ءِ روانیں زمانگ ءَ چَہ کارکُن شناساں پیش کارمرد بیت ءُ گالرد ءَ ’گْوست روان‘ جوڑ کنت ۔
درور :من روگ ءَ اِت آں ۔ تو روگ ءَ اِت ئے ۔ شما روگ ءَ اِت اِت ۔ آروگ ءَ اِت اَنت ۔
4.8۔ گیشگال: 'را ' اَنچیں گالے کہ ایشی ءَ اگاں چَہ گالردے ءَ بہ کش ئے ھم گالرد ءِ بزانت مَٹ نہ بیت۔ نامگال ءُ گچین پنامگالانی سر ءَ زور دیگ ءَ چَہ آیاں پد کارمرد بیت ۔
درور:من ءَ را ۔ ترا را ۔ سدوءَ را ۔ شھرءَ را ءُ دگہ ۔
7۔ مارشتی / مارشتگال
ھماگال کہ چوناھیا آیاں ھچ بزانت نیست بلے آ اَناگتیں وھیل، سَکی ،درد ، وشی ءُ اَجکھی ءَ دْرشان کن اَنت ۔
درور: اَبو !۔ اُپ !۔ پُکو!۔ وَے !۔ اَلِے! ۔ چُ!۔ آہ !۔لالے !۔
اے گالانی گُڈی ءَ اَبکھی نشان' ! ' پر کنگ بیت
گُشاد سوج ۔ گالانی تَھر
1۔ نامگال مردم ۔ چیز ۔ جاھانی نام۔
درور: ھمل ۔ بوجیگ۔ کلمت ءُ دگہ ۔
2۔ پنامگال نامانی جھگیر۔ درور: من ۔ ما ۔ تو۔شما ۔ آ۔اِے ۔ اِیش ۔ منی ۔ تئی ۔ آئی ءِ ۔شمئے ۔ ایشانی ۔ آیانی ۔ من ءَ ۔ترا۔ شمارا ۔ آیاں ۔ ایشاں ۔ایشی ءَ ۔اِن ۔ آن ۔ئِے ۔اِیت ، اِت ۔ اَنت ۔
3۔ کارکُن شناس کارکنوکانی پجار ءَ کنوکیں نوئیں گال ۔ پہ من ’ آں ‘۔ پہ تو ’ ئے ‘ ۔ پہ ما ’ اِ یں ‘ ۔ پہ شما ’ اِت ‘ ۔ پہ آ یکے ’ اِنت ‘ ۔ پہ آ یک نامگالے ، گْوست زمانگ ’ اَت ‘ ۔ پہ آ یک نامگالے ’ اِنت ‘ ۔ پہ آ یک نامگالے آیوکیں زمانگ ’ اِیت ‘ ۔ پہ آ باز نامگالے ’ اَنت ‘ ۔
4۔ کارگال کارانی گال ۔ درور : ورگ ۔ اُوشتگ ۔ کِشگ۔ رُدگ ۔ دیگ ۔ زیرگ ۔ سِدگ ۔ تَچگ ءُ دگہ ۔
5۔ رنگال گال کہ' کرد ۔ جاور ۔ شمار ۔ سیادی ۔یکی ءُ کساسا ں ' گیشین اَنت ۔
درور: شَریں ۔ اَلکاپ ۔یکمی ۔ بلوچی ۔ چَکارءُ دِگہ ۔
6۔ آبینک ' گال کہ نامگال ءُ کارگالاں ھمگرنچ کن اَنت ءُ گالرداں پرانکی ،کشانکی ءُ جستی جوڑ کن اَنت ۔پاسبند ،گیشگال۔جستگال'
درور: ءُ ۔ دگہ ۔ گوں ۔ بِہ ۔ را۔ چتور ۔پرچا۔ چوں ۔ بزاں ۔چَہ ۔ پہ ۔ مہ ۔ نہ ۔ اِت ءُ دگہ
7۔ مارشتی گال کہ مارشتانی دراَنگازی کن اَنت ۔ درور: پُو ! ۔ اَبی یی!۔
گالبلد
پدانکبندی: درجہ بندی ۔
ندانک: اَدب۔
نَسک: کتاب ۔
بُود : ھوشمندی ۔
جاندارھی: بالاد ءِ سَالمی ءُ تکڑاھی ءِ درگت ءَ ۔
لچہ ءِ سَنگ : لچہ ءِ وزن ۔
زِراب: لچہ ءِ بَحر ۔گچینی زیمر ے ءَ لچہ ءِ پِربندگ ۔
راج درْو : ھما کہ راج ءَ رَد بہ دنت ، راجی سیتاں لگتمال بہ کنت ءُ راج دژمن ءَ ھمدست بہ بیت ۔
پیشرد: پابندیں لچہ ءِ تہ ءَ کارمرد بیوکیں ھمتواریں گال ۔قافیہ ۔
ھیسا بیتن : واجہ عیسی ءِ بیگ ءِ رَمس ءُ سال ۔
پادانی : گوں پاداں ۔ اَبید سَواری ءَ ترگ ۔
کرپاسَک : کاگد ۔
آدرْو:ڈگار ءَ کشار ءِ رُون ءَ پد پَشت کپتگیں کاہ ءُ پلار یا ھماکِشار کہ دردواری مہ بیت ءُ تاوان بہ بیت ۔چَہ رُون ءَ پد لگتمال ءُ لپاشتگیں کشار ۔
ڈیھ :وتواجھیں سرزمین کہ وتی سیمسر انی تہ ءَ آجو بہ بیت ۔
تلگ : کور یا زِر ءِ ھما جاہ کہ آ اُود ءَ آپ کم بہ بیت ۔
شیشار : چیزے کہ چوش شیشگ ءَ بہ بیت ءُ چَہ آئی ءَ دومی نیمگ ءِ چیز گندگ بہ بنت ۔ یا اَنچوش بہ بیت کہ آئی ءِ تہ ءَ چیزانی مُورت گندگ بہ بنتبزاں آدینک ءِ پیم ءَ بہ بیت ۔
چَکار: آپی دْرپے ، تاسے ، کورے ، بندے ، مَشک یا اَنچیں چیز ے کہ آئی ءِ تہ ءَ آپ یا آپینکیں چیز مان بہ بیت ءُ آ سرجمے ءَ پُر بہ بیت، آئی ءِ پُرے ءَ چَکار گْوش اَنت ۔
★★★★★★★★★★★★
دلگوش : اے نوشتانک دنیگت ٹپاس نہ بیتگ من ایشی ءَ پہ شرگداری ءَ شنگ کنگ ءَ آں ۔ بیت کنت کہ ایشی ءِ تہ ءَ مزنیں رَنگے ءَ مَٹی آرگ بہ بیت ۔
پہ وانوکاں ایشی ءِ گْوستانکی پُژدر ءُ آدگہ زباناں کہ ما وان اِیں ءُ سرپد بَہ اِیں آیانی تہ ءَ ایشانی گْونڈیں پجارے کمک بوت کنت بلے پہ بلوچی ءِ بنداتی نودربراں المی اِنت کہ آ بلوچی زبان ءِ جند ءِ بھرینکانی سر ءَ دلگوش بہ دئے اَنت ۔ پہ کسترینانی دربرجاھی نَسکاں اے رَنگیں درور نودربرانی مانگیشنگ ءِ سبب بوت کن اَنت ۔
گوستانکی پجار
زانشانی پدانکبندی یا آیانی گیشوار ھندوستان ءِ سرزمینءَ ' سنسکرت ' زبان ءِ تہ ءَ بیتگ ،اِے ھما کوھن تریں دْرچ اِنت کہ دنیگت برجاہ اِنت ۔ آیاں پہ ویدانی سرپد بیگ ءَ لھتے بنیادی کار کرتگ ۔
وید ھندوستان ءِ گیدی ندانک اَنت ھم ءُ ھندوانی کوھنیں ءُ بُنکی "دھرم گرنتھ " اَنت ھم ، گرنتھ نَسک ءَ گْوش اَنت ۔ ھندوستانی رَبیدگ ءَ ' سناتن ' دھرم ءِ راست ءُ چَہ درساں کْوھنتریں نَسک اَنت کہ جھان ءِ کوھنیں نَسک منگ بنت کہ آیانی ' منتر ' دنیگت کارمرد بنت ۔
ویدءِ گال چَہ سنسکرت زبان ءِ ' ودات ' ءَ جوڑ بیتگ، بزانت ' زانشت ءِ گرنتھ ' ی ا ' زانشت ءِ نَسک ' ۔چَہ ھمے گال ءَ جوڑ بیتگیں' ویدِت ' بزاں زانتکار ءُ ودیا بزاں زانشت، ءِ بزانتءَ کارمرد بیگ ءَ اَنت ۔
ویدانی چار بھر اَنت ۔
1۔ رگ وید : چَہ درساں کْوھنتریں وید ۔ ایشی ءِ تہ ءَ دہ ھزار منتر اَنت ۔ دیوتایانی بود ، آیانی کرد ءُ کار ءُ رُژنائی ءِ بنگپاں۔
2۔ ساموید : پہ پوجا ءَ زیمری وَزبت ،ھپت ھزار ءُ پنچ سد ءُ نود ءُ یک منتر ۔
3۔ یجروید : ایشیءِ تہ ءَ سئے ھزار ھپت سد ءُ پنجاہ منتر اَنت ۔
4۔ اتھروید : مذھب ، جاندُراھی ءِ بنگپاں ھپت ھزار دوسد ءُ شست منتر ۔
اے چاریں ویدانی زانتکار ' چترویدی ' گْوشگ بنت ۔
اے ویدانی شر شر ءَ سرپد بیگ ءَ ’ وید اَنگا ‘ جوڑ کنگ بیتگ ۔ اَنگ ، بالاد ءِ بھر ءَ گْوش اَنت، شش وید اَنگ اَنت کہ اَنیگیں گالار ءِ تہ ءَ ما اِیشاں' سبجیکٹ 'گْوشت کن اِیں ۔
1۔ شیکْشا : توارینکی ازم۔
2۔کَلپے : دود ءُ ربیدگ ءِ دارگ ءُ برجاھی ۔
3۔ویاکرَنَے : بنرھبند ۔
4۔نی رُکتے : گال گْرینک زانتی یا گال اَنجاری بزاں زانگ کہ گالانی بُن چی اَنت ، کجام گال کجام زمانگ ءَ کجام بزانت ءَ کارمرد بیتگ ، کدی ءُ چُوں وتی بزانت ئِے مَٹ کرتگ ۔
5۔چْھَنْدَس : لچہ ءِ سنگ، زِراب ءُ پیشردانی اِزم
6۔جوتیشے :سال ءُ دَرانی زانگ ،استال زانتی
اِیشانی تہ ءَ سئے زانشت ءِ سیادی تچک ءَ گوں زبانزانتیءَ اِنت شیکشا، ویاکرنےءُ نی رُکتے ۔
چْھَنْدَس : ویدانی پاد ، کلپے: دست ، جوتیش :چم ،نی رُکتے :گوش ءُ ویاکرنے بزاں بنرھبند: مُکھ ، دیم گْوشگ بیتگ ۔
چَہ ھیسا بیتن ءَ پنچ سدیا شش سد سال پیش ، سنسکرت ءِ بنرھبند زانت ' یاسکا ' ءَ گالانی تھر گیشینتگ ءُ جتائیں لڑانی تہ ءَ بھر کرتگ اَنت ۔ اِے کار گالرد یا گپ ءِ بھرانی بنداتی گیشینگ اَت کہ " اَنگریزی ءَ پارٹس آف اسپیچ"گوشگ بنت ۔
یاسکا ءَ ' نی رُکتے' نامیں نَسکےءِ تہ ءَ گپ ءِ چار بھر گیشینتگ ۔
1۔ نام: نامگال گوں رَنگالاں
2۔ آکھیاتے: کارگال
3۔اُپَسَرگے: پیشوند
4۔نی پاتے: آبینک (پری پوزیشن /حرف اِضافہ)
رند ءَ ایشانی سرءَ گیشتر کار کنگ ءُ اِے جوانتریں وَڑے ءَ گیشینگ بیتگ اَنت ۔
دگہ زباناں نام :
فارسی (اقسام کلمہ /نوع کلمہ)
اسم ، ضمیر ، صفت ،فعل ، قید ، حرف اضافہ ،حرف ربط و صوت یا ندا ۔
فارسی ءِ بنرھبندی نَسکانی تہ ءَ ایشانی نامانی تہ ءَ دگری ھم بوت کنت ۔
پہ ایرانی وانگجاھانی نودربراں جوڑ بیتگیں نَسک’ دستور زبان فارسی ، نچین : "ڈاکٹر حسن احمدی گیوی ءُ ڈاکٹرحسن انوری " ءِ تہ ءَ گْوشگ بیتگ : پارسی زبان ءِ تہ ءَ گالانی ھپت تَھر اَنت ۔
فعل ، اسم، ضمیر ، صفت ، قید ، حرف ، شبہ جملہ (صوت)
عربی (اقسام الکلام) عربی ءِ تہ ءَ گال تھر تیوک ءَ سئے اَنت :
اسم ، فعل ،حرف
انگریزی (Part of speech) ،ھشت اَنت :
Noun,Prenoun, Adjective,Verb, Adverb,Prepostion, Conjunction, Interjection,
لھتیاں انگریزی پارٹ آف اسپیچ ، نو ھم گْوشتگ اَنت ۔
بلوچی ءِ گال تَھر یا بھرینک
1۔ نامگال
2۔ پنامگال
3۔کارکُن شُناس
4۔ کارگال
5۔رنگال
6۔آبینک
7۔ مارشتی /مارشتگال
اے ’ھَپتیں گال ‘گالانی ھما تھر اَنت کہ بلوچی گپ ءُ گالردانی تہ ءَ کارمرد بنت ۔ھرچ گالے کہ ما ں بلوچی زبان ءَ کارمرد بیت آ ھمے"ھپتیں تھرانی" تہ ءَ ھوار کنگ بیتگ ۔
دلگوش :اِیشانی ناماں یا پجار ءَ گوں برز ءَ داتگیں دگہ زبانانی گال تھرانی نام ءُ پجاراں ھمدپ مہ کَن اِت پرچا کہ من بلوچی زبان ءِ گال تَھرانی گیشینگ ءَ ایوک ءَ ' بلوچی گپ' دیم ءَ کرتگ ءُ اے گیشوار کرتگ ۔
1۔ نامگال
لَسنام ۔گچین نام۔گُلنام۔مَنگہ نام ۔ کسان نام ۔ بازنام ۔ مُچنام ۔شُمارنام ۔جنس نام ۔ گالبند
مَردم ،ساھدار ، چیزیا جاھانی نام ۔ ھمل ،بالاچ،شئے شولان ،ملا پازُل ، ملاکاسم ، ملااِزت ، جام دُرک ، مَست توکلی ،جوانسال، رھمَلی ،سیدھاشمی ، براھندگ ، تلانگ ،، نَد ، نَسک، ڈگار ، آزمان ، زمین ،تْرمپ ،نازینک ،گوادر ، جیمڑی ، کیچ ، مکوران ، کوھلو ، کاھان ، شال ، ڈیرہ گازی کان، سندھ ، ھندوستان ، نیمروز ءُ دِگہ۔
نامگالانی دہ تَھر اَنت :
1.1۔ لَسنام:ھما نام کہ پہ دُرسیں' یک گونگیں چیز ،جاہ ءُ جراتاں' کارمرد بنت بلے پہ گچینی چیز ، جاہ ءُساھدارے ءَ کارمردنہ بنت۔
درور : چُک ۔شھر ۔ نَسک ۔ گوازی ۔ زھم ءُ دگہ ۔
1.2۔ گچین نام: ھما نام کہ پہ گچینی چیز ، جاہ ءُ ساھدارے ءَ کارمرد بنت ۔
درور : بھاران ۔ شال۔ سیدگَنج ۔ پَھلوانی ۔ سَگارءُ دگہ۔
1.3۔ گُلنام: ھما نام کہ کسے وتی نام ءِ پُشت ءَ وت ئِے گیش کنت یا دگرے آئی ءَ ھما نام ءَ توار پِر جنت ۔ لچھکار ، نوشتہ کار ءُ ازمکارانی ھما نام کہ آ وَت وت ءَ پِر اِش کن اَنت ءُ اے رَنگیں نام گیشتر آیانی جند ءِ نام ءَ پد گون بنت ۔ چوش کہ : شات ۔ ساھِرؔ ۔ زھیرؔ ۔گُلؔ ۔ دا دؔ ۔مومنؔ ۔ بسملؔ ۔
اَتاشاتؔ ، مراد ساھرؔ ،اھمدزھیرؔ ،گلام مھمد گُلؔ ،اے آر دادؔ ،منیر مومنؔ ءُ منظور بسملؔ ءِ گُلنام اَنت ۔گُلنامانی سر ءَ ’ ؔ ‘ءِ نشان ءَ ھم جَن اَنت ۔ اے نشان لچھانی تہ ءَ پہ مردمی نامانی پجارگ ءَ ھم جنگ بیت ۔
1.4۔ مَنگہ نام : ھما نام کہ کس، ساھدار ،جاہ یا چیزانی نام ءَ پیش پہ مَنگھی گیش کنگ بنت
درور : واجہ ۔ بانک ۔بھادر ۔مَل ۔ مترس ۔ وشتوار ۔توتی الھان ۔زانتکار ءُ دگہ ۔
1.5۔ کسان نام : ھما نام کہ کس ، ساھدار ، جاہ یا چیزانی کسانی ءَ پدر کن اَنت ۔
درور : گْوسک ۔ ننک ۔ شنِک ۔ھِرّ۔ گُلُّڑ ۔دارُک ءُ دگہ ۔
1.6۔ باز نام : ھما نام کہ پہ یک گْونگیں بازیں چیزاں کارمرد بنت ۔
درور : شَھراں ۔ پَساں ۔مردماں ۔ڈگاراں ۔ڈیھاں ۔ کِشاراں ءُ دگہ ۔
1.7۔ مُچنام : ھما نام کہ گچین پہ دلوتانی مُچی ءَ کارمرد بنت۔
درور : بگ ۔ رَمگ ۔ رَم ۔ باھَر ءُ دگہ ۔
1.8۔ شمار نام : ھما نام کہ پہ کَس ، ساھدار ،پاس ،چیز ءُ جاھانی شُمارگ ءُ کَچءَ کارمردبنت
درور : یک ۔ دو ۔ سئے ۔ دویک ۔ سئے یک ۔ چارِ ک ۔دَھِی ۔ سَدی ۔ ھزاری ۔میٹر ۔ کلومیٹر ۔ گواز ۔بچل ۔بِٹک ءُ دگہ ۔
1.9۔ جنس نام: ھما نام کہ دلوت ءُ ساھدارانی جنس ءَ نشان دئے اَنت ۔
درور : پاچن ۔ ڈاچی ۔ مردین ۔نراز ۔نریان ۔کروس ۔ کائیگر ۔ مِیش ءُ دگہ ۔
1.10۔ گالبند: ھما نام کہ دو نامانی ھوار کنگ ءَ یک بزانتے درا کن اَنت یا یک نامے جوڑ بنت ،گالبند گْوشگ بنت ۔
درور : سردار ۔ زمیندار ۔ راج دْرو ۔پھزدار ۔ پسکُش ءُ دگہ ۔
2 ۔ پنامگال
سادگ ۔ واھندی ۔ گچینی ۔ ڈسگال
نامگالانی جاہ ءَ آیانی جھگیری ءَ کارمرد بیوکیں دگہ گال' پنامگال' گْوشگ بنت ۔ اے ھما وھد ءَ کارمرد بنت کہ گالردے ءِ تہ ءَ کسے نام کارمرد کنگ مہ لوٹ اِیت ، نامے مہ زانت یا پہ زانت نام ءَ مہ گیپت ۔دراجیں گپانی تہ ءَ یکوی نام ءِ گرگ ءِ جاہ ءَ پنامگالانی کارمرد کنگ ءَ گپ بْراھدار تِربنت ۔
درور: آ نویسگ ءَ اِنت ۔
اِ د ءَ ’ آ ‘ نامگال ءِ جھگیر ی کنگ ءَ اِنت ءُ پنامگال گْوشگ بیت ۔
’ من ، ما، تو ، شما ،آ ، اِے ءُ اِیش ‘پنامگال اَنت
پنامگالانی چار تھر اَنت ۔
2.1۔ سَادگ: مَن ۔ ما ۔ تو ۔ شما ۔ آ ۔ اِے ۔ اِیش ۔
2.2۔ واھُندی: منی ۔ مئے ۔ تئی ۔ شمئے۔ آیانی ۔ اِیشی ءِ ۔ ایشانی۔
2.3۔ گچینی: من ءَ ۔وت ءَ ۔ ترا ۔ مارا ۔ شمارا ۔ آیاں ۔ اِیشی ءَ ۔ اِیشاں ۔
2.4۔ ڈسگال: آن ۔ اِن ۔ ۔ ئِے ۔ئے ۔ اِت ۔اِش ۔اِیت ۔اَنت ۔
3۔ کارکن شناس
ھما گال کہ کارکُن بزاں کارءِ کنوکانی یا گپ ءِ تہ ءَ نامگالانی شُناس ءُ پجار ءَ کن اَنت ۔ چَہ اِیشاں زانگ بیت کہ کارکنوک یا گپ ءِ تہ ءَ نام گیپت کئے اِنت ، یک مردمے یا باز اَنت ۔
کارکن شناس ھشت اَنت :آں ۔ئے ۔ اِیں ۔اِت ۔اِیت ۔اَت ۔اِنت ۔ اَنت ۔
آں گوں من ۔
ئے گوں تو ۔
اِیں گوں ما۔
اِت گوں شما ۔
اِیت گوں آ۔یکی نامگال ۔( باندات ءِ زمانگ )۔
اَت گوں آ۔(گْوست ءِ زمانگ ) ۔
اِنت گوں آ ۔یکی نامگال۔
اَنت گوں آ۔ باز ءُ باز نامگال۔
درور :من روگ ءَ آں ۔ تو روگ ءَ ئے ۔ ما روگ ءَ اِیں ۔ شما روگ ءَ اِت ۔ آ تَچ اِیت ۔ آروگ ءَ اِنت ۔ آروگ ءَ اَنت ۔
4۔ کارگال
بنکارگال: وکار گال ۔ زوکارگال ۔ گُشکارگال ۔پاسگال : روان ۔سرجم ۔ گْوستاری ۔دْریگتی ۔ بانداتی ۔ پَدی کارگال
ھما گال کہ کارانی دْرانگازی کن اَنت ۔
کارگالانی چار تَھر اَنت ۔
3.1۔ بنکارگال: کارگال کہ آیانی گُڈی ءَ ' گ ' گون اِنت بنکار گال گْوشگ بنت ۔
بنکارگال ءِ سئے تھر اَنت ۔
3.1.1۔بنکارگا ل / وکارگال : ھما کارگال کہ پہ کسے ءِ وتی کرتگیں کاراں کارمرد بنت ۔
درور : تچگ ۔ نندگ ۔ جَنگ ءُ دگہ ۔
3.1.2۔ زوکارگال:ھما کارگال کہ کسے ءِ واھگ یا زور ءِ سر ءَ چَہ دگرے ءَ گرگ بیتگیں کارانی دْرانگازی کن اَنت ۔
درور :تاچینگ ۔ نندارینگ ۔جَنائینگ ءُ دگہ ۔
3.1.3۔ گُشگار گال: ھماکار گال کہ کسے ءِ گُشگ ءِ پد ءَ بیتگیں کاراں سَھرا کن اَنت ۔
درور :تاچائینگ ۔ نندائینگ ۔ جنائینگ ءُ دگہ ۔
لھتے کارگالانی زوکارگالی ءُ گُشکارگالی دْروشم یک اَنت ۔
3.2۔ پاسگال : ھما کارگال کہ جتائیں پاس ءُ زمانگ ءِ دْرانگازی کن اَنت ۔
پاسگالانی پنچ تَھر اَنت ۔
3.2.1۔ روان: کارگال کہ پہ برجاہ ءُ روانیں زمانگ ءَ کارمرد بنت ۔کارے کہ نہ کُٹ اِتگ ءُ زمانگے ءَ بیگ ءَ اِنت ۔
درور : تچان ۔نندان ۔ جنان ءُ دگہ ۔
3.2.2۔ سرجم : کارگال کہ پہ سرجمیں زمانگے ءَ کارمرد بنت ۔
درور :تتک ۔نشت ۔ جَت ءُ دگہ ۔
3.3.3۔ گْوستاری: کارگال کہ پہ گْوستگیں زمانگ ءَ کارمردبنت ۔ایشانی گُڈی ءَ گیشتر'تگ' کارمرد بیت ۔
درور:تتکگ ۔ نشتگ ۔ جَتگ ءُ دگہ ۔
3.3.4۔ دْریگتی: ھما کارگال کہ پہ دْریگتیں زمانگ ءَ کارمَرد بنت ۔
درور: تتکین ۔ نشتین ۔ جتین ءُ دگہ ۔
3.3.5۔ بانداتی: ھما کارگال کہ پہ بانداتی زمانگ ءِ گپاں کارمرد بنت ۔
درور: تَچ ۔ نند ۔ جنت ءُ دگہ ۔
3.1۔ پدی کار گال :
ھما کارگال کہ گستائی ءَ آیانی بزانت ناسرجم اَنت یا دگر اَنت ءُ نامگال ءَ گوں ھمگرنچ بیگ ءَ جتائیں بزانت دئے اَنت ۔
درور:شوانگ داراں تَل کنگ ءَ اِنت یا شوانگ دار اں تَل دیگ ءَ اِنت ۔
اے گالرد ءَ ' تل ' ءَ پد ' کنگ' یا 'دیگ' ءِ کارگال کارمرد بیتگ اَنت ۔ چوناھیا 'کنگ ' ءَ گستائی ءَ برجمیں بزانت نیست ءُ ’ دیگ ‘ تل ءَ گوں ھمگرنچ بیگ ءَ پد وتی بزانت ءَ مَٹ کنگ ءَ اِنت ۔
5۔ رنگال
کردی ۔ جاوری۔ شماری ۔ سیادی ۔ یکائی ۔کساسی
گال کہ چَہ آیاں نامگال ، پنامگال ءُ کارگالانی شری ھرابی ، رَنگ ، کَچ ،کساس ، جاور ، بودشت ءُ تَوان پَدر بہ بنت ۔
رنگالانی شش تَھر اَنت ۔
3.1۔ کِردی: سیاھیں ،اسپیتیں ۔سُھریں۔ ٹوھیں ۔بَزیں ۔تنکیں ۔ شیشاریں ۔رنگی ئیں ءُ دگہ ۔
3.2۔ جاورگال: اشتاپ ۔ سست ۔ایمن ۔تمرد ۔ نزور ءُ دگہ ۔
3.3۔ سیادی گال: گوادری ۔ بلوچی ۔مردمی ۔ شَری ۔ ھرابی ءُ دگہ ۔
3.4۔ شُماری: یکمی ۔دومی ۔ سیمی ۔ چارمی ۔ پنچمی ۔ ششمی ۔ ھپتمی ۔ ھشتمی ۔ نوھمی ۔ دھمی ءُ دگہ ۔
3.5۔ یکائی: مردمے ۔ نَسکے ۔ سِنگے ۔ ڈیھے ۔ ڈگارے ۔ راجے ۔ زبانے ۔ نَدے ۔ کرپاسَکے ۔ زِرے ۔ زمینے ءُ دگہ ۔
3.6۔ کِساسی: باز ۔ کمو ۔تلگ ۔ سرریچ ۔ پُر ۔ ھالیک ۔ سَنگر ۔تْرپش ۔ سُھر ۔ وادُوک ءُ دگہ
6۔ آبینک
گالردانی تہ ءَ ھواریں ھماگال کہ نامگال ءُ کارگالاں گوں یک دومی ءَ ھمگرنچ کن اَنت یا گپے ءَ گوں دومی گپ ءَ ۔یا کارگالاں پِرانکی ءُ کَشانکی جوڑ کنگ ءَ کمک بنت یا جستگال اَنت ۔
چوش کہ : ءَ ۔ ءِ ۔ ءُ ۔ دگہ ۔ گوں ۔ داں ۔ کہ ۔ بزاں ۔پمیشکا۔ بلے ۔چَہ ۔ پہ ۔ نہ ۔ مَہ ۔ بَہ ۔پرچا۔ اِت ۔راءُ دگہ ۔
4.1۔ھمزائی: ءَ ۔ ءِ ۔
4.2۔ ھمراھی : پہ ۔ چَہ ۔ گوں ۔
4.3۔ ھوارگال: ءُ ۔ دگہ ۔ داں ۔ کہ ۔ پمیشکا۔ بلے ءُ دگہ ۔
4.4۔ پرمانگال: نہ ۔ مَہ ۔ بِہ
4.5۔ پرانکی ءُ کَشانکی: بَہ ۔ مَہ
4.6۔ جستگال: چُوں ۔ پرچا ۔ چتور۔ کئے ۔ کج ءَ ۔چی ءَ ۔ چِہ پیم ۔چُنت ۔چینکس ۔ بزا ں( گچینگال)
4.7۔ پاسبند: ' اِت ' گچین آبینکے کہ پہ گْوست ءِ روانیں زمانگ ءَ کارمَر د بیت۔اِے گْوست ءِ روانیں زمانگ ءَ چَہ کارکُن شناساں پیش کارمرد بیت ءُ گالرد ءَ ’گْوست روان‘ جوڑ کنت ۔
درور :من روگ ءَ اِت آں ۔ تو روگ ءَ اِت ئے ۔ شما روگ ءَ اِت اِت ۔ آروگ ءَ اِت اَنت ۔
4.8۔ گیشگال: 'را ' اَنچیں گالے کہ ایشی ءَ اگاں چَہ گالردے ءَ بہ کش ئے ھم گالرد ءِ بزانت مَٹ نہ بیت۔ نامگال ءُ گچین پنامگالانی سر ءَ زور دیگ ءَ چَہ آیاں پد کارمرد بیت ۔
درور:من ءَ را ۔ ترا را ۔ سدوءَ را ۔ شھرءَ را ءُ دگہ ۔
7۔ مارشتی / مارشتگال
ھماگال کہ چوناھیا آیاں ھچ بزانت نیست بلے آ اَناگتیں وھیل، سَکی ،درد ، وشی ءُ اَجکھی ءَ دْرشان کن اَنت ۔
درور: اَبو !۔ اُپ !۔ پُکو!۔ وَے !۔ اَلِے! ۔ چُ!۔ آہ !۔لالے !۔
اے گالانی گُڈی ءَ اَبکھی نشان' ! ' پر کنگ بیت
گُشاد سوج ۔ گالانی تَھر
1۔ نامگال مردم ۔ چیز ۔ جاھانی نام۔
درور: ھمل ۔ بوجیگ۔ کلمت ءُ دگہ ۔
2۔ پنامگال نامانی جھگیر۔ درور: من ۔ ما ۔ تو۔شما ۔ آ۔اِے ۔ اِیش ۔ منی ۔ تئی ۔ آئی ءِ ۔شمئے ۔ ایشانی ۔ آیانی ۔ من ءَ ۔ترا۔ شمارا ۔ آیاں ۔ ایشاں ۔ایشی ءَ ۔اِن ۔ آن ۔ئِے ۔اِیت ، اِت ۔ اَنت ۔
3۔ کارکُن شناس کارکنوکانی پجار ءَ کنوکیں نوئیں گال ۔ پہ من ’ آں ‘۔ پہ تو ’ ئے ‘ ۔ پہ ما ’ اِ یں ‘ ۔ پہ شما ’ اِت ‘ ۔ پہ آ یکے ’ اِنت ‘ ۔ پہ آ یک نامگالے ، گْوست زمانگ ’ اَت ‘ ۔ پہ آ یک نامگالے ’ اِنت ‘ ۔ پہ آ یک نامگالے آیوکیں زمانگ ’ اِیت ‘ ۔ پہ آ باز نامگالے ’ اَنت ‘ ۔
4۔ کارگال کارانی گال ۔ درور : ورگ ۔ اُوشتگ ۔ کِشگ۔ رُدگ ۔ دیگ ۔ زیرگ ۔ سِدگ ۔ تَچگ ءُ دگہ ۔
5۔ رنگال گال کہ' کرد ۔ جاور ۔ شمار ۔ سیادی ۔یکی ءُ کساسا ں ' گیشین اَنت ۔
درور: شَریں ۔ اَلکاپ ۔یکمی ۔ بلوچی ۔ چَکارءُ دِگہ ۔
6۔ آبینک ' گال کہ نامگال ءُ کارگالاں ھمگرنچ کن اَنت ءُ گالرداں پرانکی ،کشانکی ءُ جستی جوڑ کن اَنت ۔پاسبند ،گیشگال۔جستگال'
درور: ءُ ۔ دگہ ۔ گوں ۔ بِہ ۔ را۔ چتور ۔پرچا۔ چوں ۔ بزاں ۔چَہ ۔ پہ ۔ مہ ۔ نہ ۔ اِت ءُ دگہ
7۔ مارشتی گال کہ مارشتانی دراَنگازی کن اَنت ۔ درور: پُو ! ۔ اَبی یی!۔
گالبلد
پدانکبندی: درجہ بندی ۔
ندانک: اَدب۔
نَسک: کتاب ۔
بُود : ھوشمندی ۔
جاندارھی: بالاد ءِ سَالمی ءُ تکڑاھی ءِ درگت ءَ ۔
لچہ ءِ سَنگ : لچہ ءِ وزن ۔
زِراب: لچہ ءِ بَحر ۔گچینی زیمر ے ءَ لچہ ءِ پِربندگ ۔
راج درْو : ھما کہ راج ءَ رَد بہ دنت ، راجی سیتاں لگتمال بہ کنت ءُ راج دژمن ءَ ھمدست بہ بیت ۔
پیشرد: پابندیں لچہ ءِ تہ ءَ کارمرد بیوکیں ھمتواریں گال ۔قافیہ ۔
ھیسا بیتن : واجہ عیسی ءِ بیگ ءِ رَمس ءُ سال ۔
پادانی : گوں پاداں ۔ اَبید سَواری ءَ ترگ ۔
کرپاسَک : کاگد ۔
آدرْو:ڈگار ءَ کشار ءِ رُون ءَ پد پَشت کپتگیں کاہ ءُ پلار یا ھماکِشار کہ دردواری مہ بیت ءُ تاوان بہ بیت ۔چَہ رُون ءَ پد لگتمال ءُ لپاشتگیں کشار ۔
ڈیھ :وتواجھیں سرزمین کہ وتی سیمسر انی تہ ءَ آجو بہ بیت ۔
تلگ : کور یا زِر ءِ ھما جاہ کہ آ اُود ءَ آپ کم بہ بیت ۔
شیشار : چیزے کہ چوش شیشگ ءَ بہ بیت ءُ چَہ آئی ءَ دومی نیمگ ءِ چیز گندگ بہ بنت ۔ یا اَنچوش بہ بیت کہ آئی ءِ تہ ءَ چیزانی مُورت گندگ بہ بنتبزاں آدینک ءِ پیم ءَ بہ بیت ۔
چَکار: آپی دْرپے ، تاسے ، کورے ، بندے ، مَشک یا اَنچیں چیز ے کہ آئی ءِ تہ ءَ آپ یا آپینکیں چیز مان بہ بیت ءُ آ سرجمے ءَ پُر بہ بیت، آئی ءِ پُرے ءَ چَکار گْوش اَنت ۔
★★★★★★★★★★★★
دلگوش : اے نوشتانک دنیگت ٹپاس نہ بیتگ من ایشی ءَ پہ شرگداری ءَ شنگ کنگ ءَ آں ۔ بیت کنت کہ ایشی ءِ تہ ءَ مزنیں رَنگے ءَ مَٹی آرگ بہ بیت ۔
.jpg)
Post a Comment