گُراب ءَ وتی دلدوستیں جاھے ءَ نندگ ءَ پد من چَہ کیسگ ءَ سگریٹ ءِ ڈبی کش اِت ، آئی ءِ تہ ءَ دوٹال سگریٹ مان اَت کہ من چَہ آیگ ءَ پیش بلوماھتون ءِ دکان ءَ زرتگ اَت اَنت۔ ڈبی ءِ سر ءَ انسانی پُپانی اَکس جتگ ءُ نبشتہ اَت چَہ بازیں سیگریٹ کشگ ءَ مردمانی پُپ سڑ اَنت آھاں شومک ءِ نادراھی گور جنت ، منی دل ءَ گْوشت سگریٹ ءَ دریا ءَ چگل بہ دئے بلے من جیڑ اِت ، اے گپ راست اِنت؟
دمان ءَ منی ھیالاں ناھدا پنڈل اَتک ، سُھریں دزمالے ھیپی پیم ءَ سر ءَ ئِے بستگ اَت ، ءُ ماھور سْراچان ءَ چَہ وتی دزمال ءِ پیچاں بیڑی یے کش اِت ءُ ڈیلے ۔ ڈیلے گوں دست ءِ ناکنءَ گرم دات ،ڈیل ءَ آس گیپت ءُ سگریٹ ئِے روک کُرت ، من بیست سال پیش ناھدا پنڈل دیستگ اَت ، ھمیش ھمیش اَت کہ انیگ اِنت ۔ من کسانی ءَ دائم وتی لوگانی دیم ءِ چاپڑہ ءِ چیر ءَ شتگ اَت آں  اُود ءَ چَہ ساریں مردماں گیش گنوک اَتکگ اَت ءُ من ھماھانی گپانی گْوشدارگ ءَ شُتگ اَت آں۔
پہ من ناھدا پنڈل ھم ھما وھد ءَ کارستے بوت وھدے من آ چَہ دزمال ءِ پیچاں بیڑی ءُ ڈیل ءِ کشگ ءَ دیست ، پہ من اجکھی گپ اِیش اَت کہ ناھدا ءِ دیم بز اَت ءُ آئی ءِ تہ ءَ بے ھساب کْرچک مان اَت ، آئی ءَ باز کم گپ جتگ اَت بلے وھد وھدے بیڑی کش اِتگ اَت ءُ آئی ءَ بِھ پہ بیڑی روک کنگ ءَ ’’ باکس ‘‘ گون نہ اَت بلے ڈیل ئِے گون اَت ۔۔۔آئی ءِ گندگ ءَ پد من ھم باز رند ءَ جھد کُرت کہ ڈیل ءَ گوں ناکن ءَ روک بہ کن آں بلے سوبمند نہ بوت آں ۔۔۔مروچی ھم ناھدا پنڈل ھما کارست اِنت ، من جیڑ اِت آئی ءَ چنت سال بیت ؟ ۔۔۔ کس یک ءُ ٹک گْوشت نہ کنت بلے من ءَ یات اِنت ناھدا ءَ گونو دلاپ ءَ پد گْوشتگ اَت کہ مئے بچکے ءَ انچیں بارہ پیلے اَتکگ اَت کہ پدی زِر ءِ آپ داں میتگاں اَتک ءُ ما پہ وتی پھزگ ءَ کوہ ءَ سر کپت اِیں ۔ گْوش اَنت کہ آگپ ءَ شست سال بیت چوش ما گْوشت کن اِیں کہ ناھد ءَ چَہ ھپتاد سال ءَ برز بیت ، گْوش اَنت کہ دنیاءَ چَہ درساں گیش جاپان ءِ مرم زندگی کن اَنت ءُ آھانی میانی سَند نودسال اِنت بزاں گیشتر نود سال ءَ زندگ بہ اَنت ،ناھدا دنیگت ماھور سْراچ اِیت ، دریا ءَ روت ءُ سگریٹ کش اِیت ، آ دنیگت گور ، گلبت ءُ پاگاس کُش اِیت ،یدار ءِ دپان ءَ اُوشت اِیت ءُ رُگ گْواز اِیت ۔ روچے کہ ناھدا پِیری ءَ گْوشت ’’ ناھدا ! من گْوش آں ، تو منی پت ءِ ھمسروگ بَہ ئے ، گند ئے ؟ ‘‘
سری رند اَت کہ من ناھدا پنڈل ، گپ ءَ دیست ، آماھور ءَ ٹاؤجنگ ءَ اَت ، پِیری ءِ نیمگ ءَ چار اِت ءُ گْوشت ئِے : ’’ اناں پیربکش ! من تئی پیرک ءِ ھمسروگ آں ، پدا منی نیمگ ءَ دیم ءِے کُرت ءُ گْوشت: ’’ واجو ءِ نماسگ !ایشی ءِ ریشاں بہ چار چوش گُرانڈ ءَ اسپیت اَں۔۔۔ ‘‘ پدا وتی سر ءِ دزمال کش اِت ءُ گْوشت : ’’ بہ چار منی سر ءَ ٹالے مید ھم اسپیت نہ اِں ، کسے کہ پیر بیت، وَ آئیءِ میداسپیت بَں، دنتان رِچ اَں، ناکو پیربکش ءِ پیم ءَ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ‘‘ آئی ءَ کند اِت ءُ بیڑی یے چَہ دزمال ءِ پیچاں کش اِت ۔ آئی ءِ مید سیاہ اَت اَنت ءُ دنتان ھم سلامت ۔
ناھدا پِیری ءَ درائینت : ’’ تو وتی سر ءَ انکاس جن ئے ، پمیشکا چوش ئے ۔‘‘
’’ من دل ءِ پُٹاں ھم انکاس جن آں !!؟۔۔۔۔۔۔‘‘ ناھدا پنڈل ءَ وتی ڈڈر ھم پچ کُرت ،آئی ءِ دل ءِ مید ھم سیاہ اَت اَنت ۔
’’ ناھدا پِیری ءَ کنداِت ءُ گْوشت ’’تو کسانی ءَ گوں مالدیاں جمبیل ءَ شتگ ئے تئی سرءَ اِدر ءِ ساھگ کپتہ ، نا تو پیر بَہ ئے نا مِر ئے ۔۔۔‘‘ دوئیناں ٹھک دات ۔
من ھم ھمے گپاں یات کنان کند اِت ،ٹالے سگریٹ روک کُرت ءُ دل ءَ گْوشت :’’ ناھدا پنڈل ءِ نام ءَ ۔۔۔۔۔۔‘‘
سگریٹ کُٹ اِت من دست بُرت کہ بُنڈ ءَ آپ ءَ چگل دئے آں بلے دل ءَ جیڑ اِت آپ ھراب بیت ، پہ منی سگریٹی بنڈے ءَ ؟، ناھدا پنڈل ھم سگریٹ کش اِیت ، اناں بیڑی کہ آئی ءَ پلٹر پر نیست ۔ من دور دیگءِ بدل ءَ سگریٹی بنڈ زرت گوں وتی پادانی دیم ءِ ھاکاں لتاراِت ، چَہ ھاک ءِ چیر ءَ اسپیتیں چیزے در اَتک من چست کْرت زمانگی کُچْکے اَت ،من جیڑ اِت چنت سدسال کْوھن بوت کنت ، من کمے لتارت ھورت بوت ءُ ریتک ، چوش مہ بیت کہ سرجمیں زمین مردگانی بُراِتگ ءُ آرت بیتگیں بالاد اِنت ؟
گْوش اَنت کہ جَنّتءِ زمین گوں ھماجناوراں جوڑ کنگ بیت کہ اللہ ءِ نام ءَ کُشگ بہ اَنت ، بزاں مزھبی مردماں ھم ھمے جیڑ اِتگ کہ زمین مُردگانی پوست ءُ ھڈانی آکوٹ اِنت ۔ مھریں کوہ ءُ سنگ ھم چَہ نرمیں ھاک ءُ گِل ءَ جوڑ بیتگ اَنت ، گوادر ءِ تیاب دپ ءَ پد ی زر ءَ کلگ ءِ نیمگ ءَ تیاب ءَ تالانیں شیلانچی چانگ پیمیں رنگ رنگی ئیں لسوئیں ، گرد ءُ گِلڑیں سنگ گلماتیں باتیل ءِ ڈُر اِتگیں تلمب اَنت کہ آپ ءَ کپگ ءَ پد پتکگ ءُ اے رنگ اِش زُرتگ ، انچوش کہ مینتگیں گِل تندوراں پچگ ءُ مھریں آجُر جوڑ کنگ بہ اَنت ۔ ھمے پیم ، تیاب ءِ بِھلءُ آلاڑگِلاں پُلّین اِیت،روچ تاپ اِیتءُ مدتے ءَ پد سنگ جوڑ کنت۔ کسے اگاں شوھاز بہ کنت پوگسیں ناہ ءِ پیمیں نیم گل ءُ نیم سنگ ھم دست کپ اِیت ۔۔۔من دلمانگ اَت آں دومی سگریٹ ءَ ھم آس بہ دئے آں بلے شنز بوت ، من تُرس اِت آں کہ اگاں ھور ایر بہ دنت گڑا پہ من میتگ ءَ روگ جنجال بیت پمیشکا من سگریٹ ھمود ءَ چگل داتءُ لوگ ءَ واتر کُرت ۔
لوگ ءَ بیدا م ءِ دْرچک ءِ چیر ءَ بلک تلیھان ءُ بانی نشتگ ءُ گپ ءَ اَت اَنت ، بانی گوں بلّی ءَ گْوشگ ءَ اَت : ’’ بلّی! تئی پاد دَردءَ اَنت ، بہ رہ اِیں ترا ڈاکٹر ءَ بر آں ، ترا دَرمان دنت ، سیچن ئِے جنت ۔‘‘
بلّی ءَ گْوشت :’’ سیچن ! من ءَ کُش ئے، زندوکائی من ءَ دوچ ئے؟نا منی مات من ءَ بل کہ ھمد ءَ کپتگ آں بروملاآمنہ ءِ کر ءَ پہ من نزربندے بہ یار پاد ءِ پنزءَ بندان ئِے درد آرام بیت ۔‘‘
’’ نزربند ۔۔۔۔۔۔بلی تئی پاد ءَ کئے نزرکنت ، تو کج ءَ اُولمپک کٹ اِتگ کہ تئی پادنزربَہ اَنت ؟‘‘ بانی ءَ چَہ بیزاری درائینت ۔
’’ اے ھمے تئی شرچیزیں تْری شدْری ءِ کار اَنت ، اے مُرگاں ماں بال ءَ جنت ۔۔۔ترا یات نہ بیت پھریگیں گرماگ ءَ مئے مَچ کپت ؟ ، لٹ ءَ جِک دیان اَتک ءُ گْوشت ئِے کہ من چَہ وتی برانڈہ ءَ چارگ ءَ بیتگ آں ءُ دل ءَ گْوشتگ کہ اے مَچ ءَ بہ چار گوں سھر سُھریں کلونٹ ءَ کلونٹے کچ چبٹے بیت، گوات ئِے جنت گوں ھوشاں زمین ءَ کَہ اِت بلےنہ کپ اِیت ءُ ھمے دمان ءَ تْراکگے بوت ءُ مَچ چَہ گرک ءَ پْرشت ۔۔۔من ءَ ھم زیک چم ئِے کُرت ، ما ھورشتگ اِیں ،زیک پادانی زلی ءِ لوگ ءَ ’’ بی بی کھانی ‘‘ بیتگ ، نی ھما اِنت منی پاد مُھر اَنت ۔۔۔ تو برو سَدو ءَ توار کن بل روت ملاآمنہ ءِ لوگ ءَ پہ من بند ئِے گیپت ۔‘‘بلّی منگ ءَ ساڑی نہ اَت ۔
من ھم دلمانگ اَت آں کہ بلک ءِ تھت ءِ پادگ ءِ سر ءَ بہ نند آں ءُ دیوان ءَ بھر بہ زیر آں ،بلے یکے ءَ کمپان ءِ دروازگ ءِ تاڑی ترینت ءُ تہ ءَ پُترت ‘ ناکو شاھو اَت ۔چَہ منی نندگ ءَ پیش بلک ءِ تھت ءِ پادین ءَ نشت چَہ کیسگ ءَ تزبیھ ئِے کش اِت ءُ اھوال پُرسی ءَ رند درائینت: ’’ نزر چَہ شیتان ءِ تیراں یک تیرے ، اینچو مَردماں گْوش ئے کہ نزر مہ کن اِت بلے سرپد نہ بَہ اَنت ۔‘‘ آئی ءَ بلک ءِ پادانی دم جنگ بنا کُرت ۔
من وتی اُوتاک ءَ شُت آں ،پلنگ ءِ سر ءَ دراج بوت آں۔ دلمانگ اَت آں کمے دم کنگ ءَ پد برو آں ، جان ئِے بہ شود ءَ آں ءُ بہ وپس آں کہ بانی نُرنڈان ءَ تہ ءَ پُتراِت ۔ من دل ءِ تہ ءَ کند اِت بلے ھچ نہ گْوشت ۔آ اَتک منی پادانی دیم ءَ نشت ، من د پ پَچ کُرت چم بند ، بزاں پہ لُچی واب آں۔ آئی ءَ زانت کہ من لُچی کنگ ءَ آں سرجاہ ئِے زرت ءُ منی سر ءَ چگل دات :’’ بابا ! تو اے بلک ءَ سرپد پرچا نہ کن ئے ؟ ‘‘
’’ کجام بلک ، کئی بلک ، چونیں بلک ؟؟؟‘‘ من چم پچ کُرت ، پہ مشکرا گْوشت ۔
’’ من بلک تلیھان ءِ گپ ءَ آں ، چَہ درد ءَ گْرنچ اِنتءُ کپتگ بلے ڈاکٹر ءَ نہ اِت گوں ۔‘‘آئی ءَ چَہ زھر ءَ پسو دات ۔
من نشت ءُ گْوشت : ’’ نزر ءَ کدی ڈاکٹر وش کنت ؟‘‘
’’ نزر !۔۔۔۔۔۔تو ھم اے رَنگیں گپانی سر ءَ باور کن ئے ؟ ‘‘ آئی ءَ گوں اجکھی ءَ درائینت ۔
’’ من زاناں مسلمانے نہ آں؟‘‘
’’ ایشی ءَ گوں مسلمانی ءَ چِہ کار ؟ ‘‘
’’ کار ھست ، مزھب ءَ گوں مادیت ءَ کار نیست آ ئی ءَ گوں ستک ءَ کار اِنت، تو وانندھیں مردمے ءِ تئی ھوش نہ منّ اِیت کہ چَہ چار گ ءُ دل ءِ ساڑاءَ مردمے چِہ پیم نادراہ بیت کنت بلے کسے ءَ کہ نزر ءِ سر ءَ ستک بہ بیت آ چَہ نزر ءَ وش ھم بیت ءُ چَہ چارگ ءُ ساڑا ءَ نادراہ ھم ۔‘‘
’’ منی ھیال ءَ اسلام چوشیں نزوریں ستکانی پلہ مرزی نہ کنت ، اسلام روشن ءُ زانشتی دینے ۔‘‘
’’ توگوں باور ءَ چِہ پیم اے ھبر ءَ کُرت کن ئے کہ اسلام نزر نہ منّ اِیت ؟ ‘‘
’’ من ونتگ۔۔۔۔۔۔‘‘
’’ نا ں تو وتی دل ءَ جیڑ اِتگ کہ باید انچوش بہ بیت ، باید تو راستی ءَ بہ پول ئے ؟
’’ راستی چی اِنت ؟ ‘‘ بانی ءَ جست کُرت ۔
’’ راستی اِیش اِنت کہ ملائی اسلام ءِ تہ ءَ نزر ھست ، امام نسائی ءُ امام ابن ماجہ ءِ گْوشتگیں داستانے چوش اِنت کہ عامر بن ربیعہ چَہ سھیل بن حنیف ءِ کش ءَ گْوست ، آ وھدی آ جان شودگ ءَ اَت ، اناگتے آئی ءَ سھیل بن حنیف ءِ نیمگ ءَ چار اِت ءُ بے گُمانی درشانت :من دنیگت نشتگیں جِنکانی ھم چوشیں لسوئیں بالاد نہ دیستگ ۔ھمینچو گْوشگ ءَ سھیل بے ھوش بوت ءُ زمین ءَ کپت ۔ آ اسلام ءِ پیگمبر ءِ گْور ءَ برگ ءُ گْوشگ بوت:سھیل بے ھوش ببتگ ءُ کپتگ ۔
آئی ءَ گْوشت :شما اے درگت ءَ کئے ءَ میاریگ کن اِت ؟
آھاں درائینت :عامربن ربیعہ ءَ ۔
پیگمبر ءَ گْوشت : شمئے تہ ءَ کسے پرچا وتی برات ءِ کشگ ءِ دمب ءَ بیت ؟ شمئے تہ ءَ کسے وھدے وتی برات ءِ تہ ءَ شر ی یے بہ گند اِیت پہ آئی ءَ بودشت ءُ گیشی ءِ مراد وَندی بہ لوٹ اِیت ۔
پد ءَ پیگمبرءَ آپ لوٹائینت ءُ پرمان دات کہ وت ءَ بہ شود، آئی ءَ وتی دیم ، دوئیں دست داں مُک ءَ ، دوئیں پاد دَا ں کونڈ ءَ ءُ چیرک ءِ تہ ءِ جاہ ششت اَنت ، پدا واجہ ءَ پرمان دات کہ اے آپ نزر ببتگیں مردم ءِ سرءَ ریچگ بہ بَہ اَنت ۔۔۔۔۔۔لھتے گْوش اَنت واجہ ءَ نزر کنوک پرمات کہ تو اے آپاں چَہ پشتی نیمگ ءَ نزر بیتگیں مردم ءِ سر ءَ بہ ریچ ۔ ( ابن ماجہ ، الطب ، باب العین ۔ سنن الکبری لنسائی ۔۴/۳۸۱) ۔‘‘
’’ بلے ملا وت گْوش اَنت کہ درسیں حدیث راست نہ اَنت ۔‘‘ بانی ءَ منی گپانی ھلاس بوگ ءَ پد گْوشت ۔
’’ ھمم۔۔۔۔۔۔‘ ‘ من کمے مھتل کُرت ، پہ گچینیں گالانی شوھاز ءَ ، ءُ درائینت :’’ تئی اے گپ راست اِنت ، بلے نزر ءِ سر ءَ نوک ءُ کْوھنیں باز ملا تپاک اِنت ، ببت کنت لھتے چوش تئی پیم ءَ بہ جیڑ اِیت کہ نزر نیست ، بلے من دنیگت چوشیں ملا نہ دیستگ بلکیں کسے اگاں چوشیں گپے بہ کنت آئی ءَ ’’ منکرین حدیث ‘‘ گْوش اَنت ، ملاھاں وَ نزر ءِ سائسنی سبب ھم شوھاز کُرتگ: زانتکارانی گْوشگ اِنت کہ چَہ ھرچ مردمے ءِ چماں گند ک نہ بیوکیں شھمے در کَہ اِت کہ چَہ ایموشنل انرجی (Emotional Energy) ءَ پُر اِنت ۔ اے شھم چَہ مساماں بالاد ءِ تہ ءَ پتر اِیت ءُ آئی ءِ گھتری یابدتر ی اَنگیز جوڑ بیت ۔ اگاں ایموشنل انرجی ءِ شھم پوزیٹیو بہ بَہ اَنت گڑا چَہ ایشی ءَ مردم ءَ سیت رس اِیت ءُ اگاں اے شھم نیگیٹیو بہ بَہ اَنت گڑا یکشل ءَ تاوان بَہ اَنت ۔ چَہ بدچمیں مردمے ءِ چماں نیگیٹوئیں شھم در کپ اِیت ءُ آئی ءِ تہ ءَ ھمینکس توان مان بیت کہ آ بالاد ءِ تہ ءَ پُرشت ءُ پروش ودی کنت ۔
بدچمیں مردمے ءَ براھداریں دْروشمے دیست ءُ وتی چمانی گِندَگ نہ بیوکیں زشھم یلودات اَنت ، چَہ ایشی ءَ دومی مردم ءِ دیم سیاہ بوت ،آئی ءِ بدچمی ءِ شھما ں آئی ءِ ھون ءِ تہ ءَ میلانن ( Melanin) گیش کُرت چَہ ایشی ءَ آئی ءِ پوست سیاہ بوت ۔( سنت نبوی ، جدید سائنس ،اُردو۔ تاکدیم 286)۔‘‘
’’ دلچسپیں گپ اَنت ، بلے تئی دل ءَ اے گپ راست اَنت ؟‘‘ بانی ءَ جست کُرت ۔
’’ ھروھدے کہ مزھبی ابرمانک( مِتھ) یا مذھبی گپ ، سائنسی بنیاد ءَ چارگ ءُ ٹپاسگ بہ بَہ اَنت باز اَڑپیداک بیت ، منی ھیال ءَ مذھبی مردم باید وتی گپانی گواچن کنگ ءَ سائنسی راھبندانی کمک مہ زور اَنت اگاں چوش بہ کن اَنت ، آھاں بازیں دگہ جستانی ھم پسو دئیگ لوٹ اِیت ،تو بیالوجی ونتگ تو من ءَ بہ گْوش ، سائنس چی گْوش اِیت ، مردمانی چم چون کار کن اَنت، بزاں چِہ پیم گند اَنت؟‘‘
بانی ءَ گْوشت :’’ من ونتگ کہ چیزانی سر ءَ رژنائی کپ اِیت ، آھانی اَکس جوڑ بیت ءُ ھما اَکس گوں رژنائی ءِ کمک ءَ چمانی تہ ءَ کَہ اِت ، چم چوناھیا آئی ءَ چپوکائی گند اَنت ، انسانی مژگ آئی ءَ راست کنت ءُ مردم چیزاں راستوکائی گند اِیت ۔‘‘
’’ نی بہ چار ، اے مرد ءِ ھبر اں سائنس رَد کنگ ءَ اِنت اے گْوش اِیت کہ چَہ چم ءَ شھم در کَہ اِت ، وھدے کہ سائنس گْوش اِیت ھما چیزاں کہ ما گند اِیں چَہ ھماھاں روچ ءِ شھم پدی در کَہ اِت ءُ چم ءِ سر ءَ کپ اِیت ، منی ھیال ءَ زمانگے سائنسدان ھم ھمے سرپد اَت اَنت کہ چَہ چماں رژنائی یے در کَہ اِت بلے رند ءَ پٹ ءُ پول کنان آھاں زانت کہ چوش نہ اِنت ، اے ھساب ءَ نزر ءِ سائنسی انگیز نبیسوک ءِ گپ برجم نہ اَنت ، یا انچوش کہ آ گْوشگ ءَ اِنت سائنس ءَ نزر منّ اِتگ ،اے گپ دروگے ۔‘‘
’’ بلئے آئی ءَ وَ ٹوھیں کتابے نبشتہ کُرتگ ؟‘‘‘
’’ من ترا باز رند ءَ گْوشتگ کہ کتابانی دُرسیں گپ راست نہ اَنت ، بلکیں ھرچ گپے کہ ما اَِش کُن اِیں ھم ۔‘‘
’’ ھدیث ءُ مزھبی کتاب ھم ، باید مردم ھرچ گپ ءِ سر ءَ بہ جیڑ اِیت ءُ گوں وتی چماں بہ گند اِیت نی باور بہ کنت ۔‘‘بانی ءَ درائینت ۔
’’ گوں تو تپاک کن آں ، مردمانی زندمانی ءِ چیر ءُ اندریں رازانی شوھاز گْران نہ اِنت ، البت مردم اے نیمگ ءَ دلگوش بہ دنت بازیں نزوریں ستکانی دنز ءُ دیت چَہ مژگ ءِ آدینک ءَ چنڈگی اَنت ، انچوش ھم مردم ءَ راستیں ندارگ چم پیش نہ دار اَنت بلکیں مژگ پیش دار اِیت چمانی سر ءَ ھم باز بھیسہ کنگ نہ بیت ، باز بَر ءَ یکیں ندارگ ءَ تو یکشل ءَ چاران بہ کن ئے، اگاں آندارگ بدل ھم بیت داں کمے دیر ءَ تئی چم ھما پیشیگیں ندارگ ءَ گند اَنت ۔
اگاں لھتے مردم تھاریں اُوتاکے ءِ تہ ءَ بہ نند اَنت ، ءُ تھروکی ءَ پد لیمپے روک بہ کن اَنت ءُ داں سکینڈے ءَ آئی ءَ چماں سک بہ دئے اَنت ءُ بہ چار اَنت ءُ چَہ سیکنڈے ءَ پد بہ کُش اَنت ، دمانے ءَ آھاں ھمے سما بیت کہ اُوتاک پدءَ رژنا بیتگ، ءُ آانچیں چیز ھم دیست کن اَنت کہ سیکنڈے ءِ رژنائی ءِ تہ ءَ ھم نہ دیستگ اِش ۔ایشی ءِ اَنگیز اِیش اِنت کہ وھدے چمانی پردگ ءِ سر ءَ رژنائی گْرشت پیداک کنت آئی ءِ ندارگ چَہ چماں اندیم بیگ ءَ پد ھم ھمائی ءَ پیش دار اَنت ، ھمے پیم رنگ اَنت کہ ببت کنت اگاں مادلگوش مہ دئے اِیں ، ھما رنگ کہ ما سبز دیستگ سبزے مہ بیت ۔ پمیشکا ایوک گندگ ھژدری نہ اِنت بلکیں گوں مژگی آگھی ءَ پولگ ءُ دلگوش مارا راستی ءَ نزیک کنت ۔ ستک ءِ جھان ءَ پولکاری نیست ، چمانی تہ ءَ بُتکگیں کُلیں ندارگ ھما اَنت کہ ستک کُرتگیں مژگ اِش پیش داراِیت ، مئے چاگرد ءِ تہ ءَ گیشتر مردمانی برین واش یا مژگ شودی چَہ بیتکی ءَ بیتگ ، مژگ ششتگیں چاگرد ھرچ نوک ودی بیتگیں چکے ءَ ھمے باور ءُ ستک ءَ بکشائیت کہ آئی ءَ چہ وتی پیریناں داد رَس اِتگ ، آئی ءَ گْوشگ بیت کہ جِن وتی چُک ءِ سیر ءَ وتی چکانی ھمسروگیں چکانی دست ءَ ھنّی کنت ، داں مدتے چُک ءَ مات ھمے باور کنائین اِیت کہ اگاں آ وتی سر ءِ بوٹانی گرگ ءَ مَہ ھِل اِیت بوٹ آئی ءَ دریا ءَ بر اَنت ، دلویگ داں ھما وھدی نہ رَوت کہ وانگڑے چشی یا نرمَچی کنٹگ مان کنگ ءُ پیژگاہ ءَ دْرنجگ مہ بیت ، زَردوِیگ ءِ نادراھی زردیں بند یا دارمُھرگ ءِ گْوپتگیں ھارءِ گٹ ءَ کنگ ءَ رَوت ءُ دگہ بازیں انچیں ستک ءُ باور آئی ءِ مژگ ءَ گوں ھمے ستک ءَ ھمدپیں ندارگ پیش دار اَنت ۔ ءُ اگاں چاگرد مذھبی لیکواں بندوک بہ بیت آ گوں ترس ءُ بیم ھم ھمے گپاں منّ اِیت ءُ منارین اِیت پرچا کہ بازیں ستکاں ملاچَہ ھداءِ نیمگ ءَ اَتکگیں کتاب ءِ درور دنت ءُ گْوش اِیت: گپے کہ ھدا ءَ گْوشتگ چَہ آئی ءَ انکار کنوک بے دین اِنت ءُ ھرکس زانت کہ بے دین ءِ ڈنڈ مسلمانانی کر ءَ مرگ اِنت ، چوش چَہ اے ستک ءُ باورءِ بنداں وت ءَ در کنگ ءُ آجوئیں مردمے ءِ رنگ ءَ جیڑ گ آسان نہ اِنت وھدے کہ چمان ء وت ھمے ستکاں ندارگ ھم بہ کن ئے، چد ءُ گیشتر ۔‘‘
بانی تْرک ءُ نک گوش دارگ ءَ اَت، منی ھبرانی آسر ءَ جست ئِے کُرت :’’ بزاں تئی مَن اِیش اِنت کہ مئے چم ھم انچیں ندارگ گند اَنت کہ آ راستیءَ نیست اَنت ءُ آھاں تیوک گوں مئے ستک ءَ سیادی ھست ؟‘‘
’’ ھو، انچوش اِنت ، ستک مئے دردانی درمان اِنت ھم ۔‘‘
’’ بزاں دلویگ گوں وانگڑ ءَ وش بیت ؟‘‘
’’ دلویگ زردویگ ءُ تئی بلک ءِ پاد ھم ۔ پرچا کہ گیشتر نادراھی تیوک مارشت بہ اَنت۔نادراھی کہ چَہ وائرساں بَہ اَنت آ اَبید درمان ءَ ھم ھلاس بہ اَنت ۔ پرچا کہ مردم ءِ بالاد ءِ تہ ءَ انچیں تْرام ءُ ترتیبے ھست کہ آئی ءَ چَہ دری وائرسانی اُرش ءَ پھز اِیت۔ ایشی ءَ بیالوجی ءِ زبان ءَ اِمّیون سسٹم (Immune system) گْوش اَنت۔ مردم ءِ بالاد ءِ تہ ءَ پھزکاریں سِیل ءُ وائرس گوں یک دومی ءَ اَنچوش مِڑ اَنت کہ دو دُژمنیں لشکر مِڑ اِیت ۔ ڈنی لشکر، مردم ءِ بالاد ءِ نزور کنوکیں جتائیں نادراھیانی وائرس اَنت ، لھتے گلگ ءُ پشانک دنت ، لھتے ریش کنت ءُ لھتے دگہ نادراھیانی اَنگیز بیت ۔ وھدے کہ مردم ءِ تہ ءِ سپاھیگ چَہ ڈن ءَ اُرش کنوکیں لشکر ءَ گند اَنت آ گوں ایشی ءَ جنگ کن اَنت ، تہ ءَ روگ ءَ سوبمند بیوکیں وائرساں پِلک اَنت۔ چوش باز رَند ءَ بے درمانءَ ھم مردم دراہ بیت ۔ ۔زَردوِیگ ءِ ھم تھرھست نزورتریں تھرکمے پھریز ءَ روت، بند ءُ تائید تیوک نیمون بہ اَنت۔گھتر وَ ھمیش اِنت کہ اے ستک گوں ڈاکٹر ءَ بندگ بہ بیت کہ آ ئی ءِ بُنکی اُستاد ھم ھمے ٹک ءُ تائید کنوکیں تبیب ببتگ اَنت ۔‘‘
’’ چی ! منی سر پر نہ بوت ؟ ‘‘ بانی چَہ منی گڈی گپ ءَ اَجکہ بوت ۔
’’ منی مَن اِیش اِنت کہ مروچی ھمے نزوریں ستک کہ مئے چاگرد ءَ منتگ اَنت اے بِنداتی سائنسی پولکاری اَت اَنت۔ برز ءَ ما گپ جت کہ چم گندگ ءَ اِنت ھم رَد بلے ھمے بنداتی گندگ ھم پہ سائنس ءَ بستارے دار اِیت ۔ زمانگ ءَ تبیباں زانتگ کہ بازیں نادراہ تیوک وھم ءَ نادراہ کُرتگ اَنت آھانی درمان ھمیش اِنت کہ آ ھانی سِتک پُروشگ بہ بیت اے درسیں ٹک ءُ ٹاک کہ مروچی مارا نزوریں ستکانی ھساب ءَ گندگ بَہ اَنت ،بِنداتی زمانگ ءَ نادراھیانی یک ءُ ٹکیں درمان ھم بوتگ اَنت ءُ اے زانتکاریں مردماں کارمرد کُرتگ اَنت ۔ چوشیں نادراہ دنیگت ھست کہ آھاں درد ءُ دور پر نیست بلے آ ھمے درد ءَ سما کن اَنت ءُ داں وھدے ڈاکٹر آھاں درمان مہ دنت دراہ ھم نہ بہ اَنت ۔ ‘‘
’’ نی من سرپد بوت آں ، مژگ مردم ءَ انچیں ندارگ پیژ دار اِیت کہ داں آ دلگوش مہ دنت زانت نہ کنت کہ راستی ءَ اے ندارگ نیست اَنت ۔ منی دزگھارے ھست آئی ءِ انچیں اَجبیں کسہ اَنت ۔ یک روچے مئے لوگ ءَ واب اَت ، شپ ءَ پاد اَتک، زمین ءَ دز موش کُرت ، گْراِیت ءُ گْوشت ئِے : منی سر گار اِنت ؟ ۔۔۔۔۔۔من چَہ واب ءَ پاد اَتک آں من ءَ کندگ ھم اَتک کمے ترس اِت آں ھم کہ چوش مہ بیت اے گنوک ببتگ ، بلے ھمت کُرت، آئی ءِ کوپگ گیپت ءُ دیم وتی نیمگ ءَ ترینت ءُ گْوشت :ترا چی بیتگ ، تئی سروَ تئی کوپگان اِنت تو زمین ءَ چی شوھاز کنگ ءَ ئے ؟ آئی ءَ منی نیمگ ءَ چار اِت ، وتی سر دست پر کُرت ، گل بوت ءُ بے تواری وتی نپاد انی سر ءَ شُت ءُ وپت ۔۔۔۔۔۔سھب ءَ ھمے گپ ءِ سر ءَ ما دوئیناں سک کند اِت ۔‘‘
’’ ھاھاھاھاھا ۔۔۔۔۔۔۔‘‘ چَہ بانی ءِ اے کسہ ءَ ما ھر دوئیناں داں دیر ءَ کنداِت ، من گْوشت:’’ ھاسٹل ءِ زمانگ ءَ ، من وتی تھت ءِ سر ءَ نشتگ ءُ وانگ ءَ اَت آں ،دومی تھت ءَ دگہ بچکے واب اَت ، یا اناگاہ ءَ پاد اَتک گْوشت ئِے ، بہ گر اِت ئِے ءُ تھت ءِ چیر ءَ پترت ءُ چاران بوت ۔ من گڑ اِت آں کہ ایشی ءَ چی بوت کہ چوش کنگ ءَ اِنت من گمان کُرت زاناں مُشکے دیستگ ئِے من گْوشت : اد ءَ ھچ نیست تو چی چارگ ءَ ئے ؟ ، آئی ءَ اجکھی منی نیمگ ءَ چار اِت ءُ پدا شُت وتی جاہ ءَ وپت ۔۔۔۔۔۔ سھب ءَ من ھرچی جست کُرت ، ھچ ترانگ ءَ نہ اَت کہ چی بیتگ ۔‘‘
’’ تئی ھیال ءَ ستک رَد منی یے ، اے چیزانی سر ءَ کہ من ءُ تو گپ ءَ اِیں ،ھست اَنت، نیست اَنت ؟ ‘‘ بانی کند گ ءَ پد ، یا اناگاہ سنگین بوت ءُ ھمے جست ئِے کُرت ۔
من چَہ آئی ءِ پسو دیگ ءَ پیش ، دست ءِ ساھت ءِ نیمگ ءَ چار اِت ، سبارگ ءِ وھد نزیک اَت بلکیں کمے گْوستگ اَت ،گپ گپ ءَ مارا شد ءِ سما نہ بوت ،من چم بند کُرت اَنت :’’ بانی تو ھست ئے ؟ ، نیست ئے ؟ اد ءَ گوں من کئے ھست ، اے دیوال ، آ بے تواریں گھڑیال کہ دیریں ٹک ٹک کنان شش ءُ شانزدہ ءِ سر ءَ اُوشتاتگ ءُ دیم ءَ نہ جنز اِیت ، الماری ءَ شنگ اِتگیں کتاب ، لھتے درمان ءُ الماری ءِ سر ءَ منی ھدامُرزی ئیں کماش ءِ اَکس ، تو کج ئے ؟ بلو تلیھان ، ناکو شاھو ، مئے لوگ ءِ پیژگاہ درس منی ستک ءُ باور ءِ ندارگ اَنت ءُ ستک ءَ بہ پروش آں، سرجمیں جھان چوش دست ءِ دل ءَ اِنت ۔۔۔۔۔۔‘‘
’’ چی جیڑگ ءَ ئے ؟ ‘‘ بانی ءَ منی دلگوش وتی نیمگءَ پرینت ۔
’’ ھچ ، ستک ءِ سر ءَ جیڑگ ءَ اَت آں ۔‘‘ من درائینت :’’ چینی بتلے کہ: تواگاں ایشاں منّ ئے اے ھست اَنت نہ منّ ئے نیست اَنت ۔ اے بتل ءِ پژدر اِیش اِنت کہ کساس ھزار سا ل پیش، ھماوھد ءَ کہ چین ءَ سونگ پادشاہ ءِ ھاکمی اَت ، ژوکسی نامیں نامداریں زانتکارے ھست اَت ، آئی ءَ باور اَت کہ جن نیست ، پمیشکا آئی ءَ ارادہ کُر ت کہ نبشتانکے نبشتہ کنت ،آئی ءِ بنگپ بیت ’’ جن نیست اِنت ‘‘آانچیں ٹوھیں زانتکار ے اَت کہ جناں ھم آئی ءِ کر ءَ ترس اِتگ اَت ، اگاں آئی ءَ بہ گْوشتیں کہ جن نیست ، جناں وتی ھستی پھز اِت نہ کُرتگ اَت ۔
وھدے جناں ھال رس اِت کہ آ چوشیں نبشتانکے نبیسگی اِنت آ ھاں ، دیوانے لوٹائینت ءُ شَور ءَ پد وتی چَہ درساں شیوار ءُ زْرنگ ترین جنے ژوکسی ءِ نیمگ ءَ دیم دات ، داں آئی ءَ نبشتانک ءِ نبیسگ ءَ بہ دار اِیت ، آ جن ژوکسی ءِ وانگجاہ ءَ پترت ءُ آئی ءِ پاد ئِے گیپت اَنت ءُ دزبندی کُرت ئِے کہ مارا کمک بہ کن ۔
ژوکسی ءَ پسو دات مردم ’’ یانگ ‘‘ءِ جھان ءَ زندگی کنگءَ اَنت ءُ جن ’’ یَن ‘‘ءِ ، من ھچ پیم تئی کمک کُرت نہ کن آں ۔
بلے جن ءَ مزنیں پریات ءُ زاری یے کُرت ءُ گوشت : واجہ تو مئے سر ءَ بزگ بہ کن ءُ مارا بل کہ ما زندگ اِیں ۔
ژوکسی ءَ پسو دات : ما مردم دیریں شمارا منّگ ءُ پرستش کنگ ءَ اِیں ، نی وھد اَتکگ کہ شما سرجمے ءَ ھلاس کنگ بہ بَہ اِ ت ۔
جن ءَ گْوشت : مئے تہ ءَ شر ءُ ھراب ، ھردو وڑیں جن ھست ، چَہ تئی اے کار ءَ شَرءُ شِرھر دوئیں ھلاس بَہ اَنت ءُ سکیں مزنیں زوراکی یے بیت ۔
ژوکسی ءَ پہ آئی ءِ چکاسگ ءَ گْوشت : من اِش کُرتگ کہ شما ھرچ وڑیں کار کن اِت ۔
جن ءَ گوں زْرنگی ءَ پسو دات : راست اِنت واجہ
ژوکسی ءَ گْوشت : شریں من ءَ چَہ اوتاک ءَ ڈن ءَ بر ۔ گوں آئی ءِ ھمے گْوشگ ءَ ژوکسی ءَ سما ھم نہ بوت ءُ آ چَہ اُوتاک ءَ ڈن بُرت ئِے ۔ژوکسی چَہ جن ءِ اے بودشت ءَ اَجکہ بوت بلے اے ھبر ءِ منّگءَ ساڑی نہ بوت ، آئی ءَ پد ءَ جست کُرت : تو منی بالاد ءَ چَہ اُتاک ءَ ڈٖن بُرت کن ئے ، بلئے منی دل ءَ چَہ وتی جاہ ءَ سُرینت کن ئے ؟
جن ءَ گْوشت : اے پد نبوتگیں گپے۔ واجہ !ما تیوک مردم یا چیزاں چَہ وتی جاھاں سرینت کن اِیں ءُ ھمے مئے ھستی ءِ گواھی اِنت ، ما چم رِیپ ( فریب نظر )ءِ سر ءَ باور کن اِیں اگاں ترا ستک اِنت گڑا ما ھم ھست اِیں اگاں ترا ستک نہ کنت گڑا مئے ھستی ھم دروگ اِنت ۔ تو مِھربانی بہ کن وتی نبشتانک ءِ تہ ءَ انچیں گپے بہ نبیس ۔
ژوکسی ءَ جیڑ اِت، اے گپ ءِ تہ ءَ ھچ رنگیں تاوان نیست ءُ وتی نبشتانک ءَ نبیس اِت : اگاں ترا ستک ھست گڑا جن ءُ پری ھم ھست بلے اگاں ترا ستک نہ کنت گڑا ے نیست اَنت ۔ ‘‘
بانی ءَ منی نیمگ ءَ چا ر اِت ءُ بچکند اِت : ’’ تو دائم وتی گپاں دگرانی دپ ءَ دئے ، بلے من ءَ باور نہ کنت تْری شدری ءَ بلو تلیھان ءِ پاد نزر کُرتگ اَنت ، من انی رو آں ڈسپرین ئِے آپ کن ءُ شربت ءِ تہ ءَ وارین آن ئِے ۔‘‘
من گْوشت :’’ نہ کن ئے ، ، تو بیگاہ ءَ بلک ءَ ھمراہ کن ملا آمنہ ءِ لوگ ءَ برو ملا بلک ءَ دم جنت ، داں ھپتگے بلک ءَ دم جنائین پد ءَ بِھ پاد ئِے درد نہ کن اَنت ۔‘‘
’’ بابا تو ھم ۔۔۔۔۔۔ بانی ءَ منی گپ دوست نہ بوت ءُ چِہ زھر ءَ منی کر ءَ پاد اَتک ۔
من دست گیپت ءُ روگ ءَ نہ اِشت : ’’ راست گْوشگ ءَ آں ، بلک ءَ دیریں گام نہ جتگ ، نی دراجیں مدتے ءَ پد چوشیں پندے ءَ شتگ پاد ئِے درد ءَ اَنت اگاں تو تاھیرکَنیں درمان ئِے دئے اے وھدی وَ دراہ بیت بلے دیم ءِ جمّا ءَ پد ءَ بی بی کھانی گوش دارگ ءَ روت ، پدءَ لنگ بیت ۔ بلے اگاں تو ھپتگے ملا آمنہ ءِ لوگ ءَ پادانی بر ءُ بہ یار ئِے ئے آئی ءِ ورزش بیت ۔ پادءِ رگ ءُ بند ئِے پَچ بَہ اَنت ءُ پہ گام جنگ ءَ مُھر نہ بہ اَنت۔ نی ستک اِیش اِنت اگاں تو بلک ءَ بہ گْوش ئے من ترا ورزش ءَ برگ ءَ آں بِھ نہ اِت گوں ۔‘‘من گپ کٹینتءُ آئی ءِ دست یلو دات ، آ ئی ءَ منی نیمگ ءَ چار اِت ءُ بچکندان ءَ گار بوت ۔
*
گالبلد :ھیپی (Hippie ) : 1960 ءِ میانجی ءَ چَہ آمریکا ءِ شھر سان پرانسیسکو ءَ زندمانی ءِ گوازینگ ءِ نوکیں وڑپیمے بنا بوت ءُ مزنیں کچے ءَ اُود ءِ مردماں ھمے راھبند ءُ لیکو ءَ زندگی گوازینگ بنا کُرت ءُ کم کم ءَ اے لیکوسرجمیں جھان ءَ شنگ ءُ تالان بوت ۔اے نشہ کارمردکنوک ءُ مزن میدیں مردم، ملنگ ءُ پھوال بُرین اَت اَنت بلے ایشانی بازیں لیکو ءَ جھان ءِ دلگوش وتی نیمگ ءَ پرینت، مِھر ءُ آجوئی ، پلانی رودینگ ، سازءُ زیمر ءِ جتائیں رنگ ءُ جنسی آجوئی ھیپیانی تیوک ءَ ھیال نہ اَت اَنت بلکیں آھاں ھمے رنگ ءَ کُر ت ءُ پیش داشت ھم ۔آھانی گدانی دوچ ءُ چادر ءُ کلاہ سرءَ کنگ ءِ ھم جتائیں وڑ اَت اَنت۔ ۔ھیپی وڑ : ھیپیانی پیم ۔اے نبشتانک ءِ تہ ءَ ھست : ھیپی وڑ ءَ دزمالے سر ءَ بستگ اَت بزاں آئی ءَ دزمال سر ءَ بستگ ءُ ھما لمب کہ دیم ءَ لونجان بیت آ پُشت ءَ برتگ اَت ۔ دنیگت مئے دمگ ءَ باز مردم دزمال ءَ ھمے پیم سر ءَ بند اِیت ۔